دانلود آهنگ چشم چشم از ندیم

دانلود آهنگ چشم چشم از ندیم

مشهد

مشهد دربارهٔ این پرونده تلفظ راهنما·اطلاعات کلان‌شهری در شمال شرقی ایران و مرکز استان خراسان رضوی است. این شهر در زمان افشاریان، پایتخت ایران بود. بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۸۵ این شهر با ۲٬۴۱۰٬۸۰۰ نفر[۴] جمعیت دومین شهر پرجمعیت ایران پس از تهران است.[۴]این شهر به واسطه وجود حرم علی بن موسی‌الرضا، هشتمین امام مذهب شیعه، سالانه پذیرای بیش از ۳۲ میلیون زائر[۵] از داخل و بیش از یک میلیون زائر[۶] از خارج از کشور است. مشهد تنها در فصل تابستان سال ۱۳۸۹ پذیرای بیش از ۱۳ میلیون مسافر بوده‌است.[۷] آمار نشان می‌دهد وجود آرامگاه علی بن موسی الرضا در مشهد موجب شده است که به طور میانگین هر ایرانی، هر سه سال یک‌بار به مشهد سفر کند. مساحت شهر مشهد درآخرین تغییرات بالغ بر ۲۸۸ کیلومتر مربع می‌باشد.

محتویات

    ۱ پیشینه
        ۱.۱ نام مشهد
        ۱.۲ مشهد در دوره اسلامی
        ۱.۳ مشهد در دوره امویان
        ۱.۴ مشهد در دوره عباسیان
        ۱.۵ از توس تا مشهد
    ۲ مناطق شهری مشهد
    ۳ جغرافیای طبیعی
        ۳.۱ زمین‌شناسی
        ۳.۲ اقلیم
    ۴ نمای شهر
        ۴.۱ دیدنی‌ها
        ۴.۲ معماری و شهرسازی
    ۵ فضای سبز
        ۵.۱ پارک‌های جنگلی
            ۵.۱.۱ پارک بزرگ انقلاب (بوستان جنگلی طرق)
            ۵.۱.۲ پارک جنگلی وکیل آباد
                ۵.۱.۲.۱ باغ وحش وکیل آباد
    ۶ تقسیمات شهری
        ۶.۱ مناطق شهری
        ۶.۲ شهرک‌های اطراف مشهد
        ۶.۳ شهرک‌های مشهد
    ۷ سیاست
        ۷.۱ شورای شهر مشهد
        ۷.۲ شهرداری مشهد
            ۷.۲.۱ حوزهٔ شهردار
            ۷.۲.۲ شهرداری منطقه سه
    ۸ اقتصاد
        ۸.۱ صنایع
        ۸.۲ انرژی فسیلی
        ۸.۳ مراکز تجاری
        ۸.۴ پیشینه قالی مشهد
    ۹ جمعیت‌شناسی
    ۱۰ فرهنگ و هنر
        ۱۰.۱ سینما، تئاتر و نگارخانه‌ها
        ۱۰.۲ فرهنگسراها
        ۱۰.۳ کتابخانه‌ها
        ۱۰.۴ نشریات
        ۱۰.۵ موزه‌ها
    ۱۱ مکان‌های مذهبی
    ۱۲ مکان‌های ورزشی
        ۱۲.۱ مجموعه‌های ورزشی
        ۱۲.۲ استادیوم‌های ورزشی
        ۱۲.۳ هتلهای مشهد
        ۱۲.۴ پیست‌های ورزشی
    ۱۳ آموزش
    ۱۴ حمل‌ونقل
        ۱۴.۱ فاصلهٔ مشهد با شهرهای بزرگ[۵۰]
        ۱۴.۲ جابجایی‌های درون شهری
        ۱۴.۳ قطار شهری مشهد
        ۱۴.۴ بزرگراه‌ها
        ۱۴.۵ فرودگاه
    ۱۵ آلودگی‌های زیست‌محیطی
        ۱۵.۱ آلودگی هوا
    ۱۶ ارتباط‌های بین‌المللی
        ۱۶.۱ کنسولگری‌ها
        ۱۶.۲ شهرهای هم‌پیوند و خواهرخوانده
    ۱۷ مشاهیر و نام آوران
    ۱۸ نگارخانه
    ۱۹ جستارهای وابسته
    ۲۰ منابع
    ۲۱ پیوند به بیرون

پیشینه

حوضهٔ رودخانهٔ کشف‌رود که شهر مشهد در آن قرار دارد،[۸] به خاطر شرایط مناسب طبیعی، از پیش از اسلام به عنوان یکی از بخشهای مورد توجه برای سکونت در خراسان به حساب می‌آمده است.[۹] این منطقه در آغاز مسکن اقوام آریائی بود. در نزدیکی شهر کنونی مشهد، شهری بنام توس وجود داشته است.[۱۰] در اسطوره‌های ایرانی بنای اصلی شهر توس را به جمشید و بازبنای آن را به توس، پهلوان و سپهسالار کیانی نسبت می‌دهند.[۱۰] از تاریخ این شهر در پیش از اسلام، به جز افسانه‌ای چند، آگاهی چندانی در دست نیست. ولی با توجه به اسناد موجود، می‌توان گمان برد که این شهر در اواخر حکومت ساسانیان، یکی از مرزداری‌های سر راه گرگان و نیشابور به مرو و بلخ، و از ولایت‌های مشهور در خراسان بزرگ بوده‌است.[۱۱]

توس در زمان خلافت عثمان به‌طور کامل توسط اعراب فتح شد.[۱۲] در دورهٔ اسلامی این منطقه بخشی از ولایت توس به مرکزیت شهر تابران بود که آبادی‌های سناباد و نوغان که بخشی از مشهد کنونی هستند را نیز در بر می‌گرفت.[۱۲] پس از حملهٔ مغولان مردم شهر ویران‌شدهٔ توس به مشهد مهاجرت کردند و شهر گسترش پیدا کرد.[۱۲] مشهد در زمان حکومت نادرشاه افشار به عنوان پایتخت ایران برگزیده شد.[۱۳]
نام مشهد

واژه مشهد به معنی محل شهادت است. علی بن موسی الرضا پس از قتل به دست مأمون عباسی در سال ۲۰۲ هـ. ق، در آرامگاه هارونی سناباد به خاک سپرده شد. از آن پس «سناباد نوغان» به نام «مشهدالرضا» خوانده شد و کم‌کم بر پهنه آن، به ویژه در زمان شاه تهماسب صفوی افزوده گشته و مردم توس به مشهد کوچ داده شدند؛ و به مرور زمان نام مشهد بر این شهر ماندگار شد.[۱۴] گفتنی است که نام مشهد اولین بار توسط سلطان محمود غزنوی به این شهر داده شد.[نیازمند منبع]
مشهد در دوره اسلامی

به گفته تاریخ نویسان، هنگامی که یزدگرد سوم از برابر سپاهیان مسلمان عرب گریخت، به خراسان روی آورد. سپاه مسلمانان به فرماندهی احنف بن قیس که مامور فنح خراسان بودند وی را تعقیب کردند. یزدگرد که آنان را به دنبال خویش یافت، راهی توس شد تا از کنارنگ توس مرزبان خود در آن خطه پناه بخواهد، اما کنارنگ با این بهانه که از یک سو، توس گنجایش موکب بزرگ پادشاهی را ندارد، و از سوی دیگر، پناه دادن به پادشاه، امکان یورش سپاه مسلمانان را افزایش می‌دهد، یزدگرد را از توس راهی مرو کرد. حاکم مرو نیز در آغاز به استقبال یزدگرد شتافت، اما سرانجام از او رخ برتافت و آخرین شاه ساسانی در سال ۳۱ هجری به دست آسیابانی در مرو کشته شد. کنارنگ توس هم با احساس خطر از سپاه مسلمانان، طی نامه‌ای از عبدالله بن عامر، امان خواست و عهد کرد که اگر پیشنهاد او پذیرفته شود، در فتح نیشابور مسلمانان را یاری خواهد داد. پس چنین کرد و به امارت نیشابور دست یافت. با این ترفند، کنارنگیان، به رغم فتح خراسان، همچنان نفوذ خود را در خطه توس حفظ کردند و تا پایان عصر اموی و چیرگی سپاه ابومسلم در سال ۱۲۹ هجری، در آن جا ماندند و تنها پس از یورش سرداران ابومسلم بود که آن جا را رها ساختند.[۱۱]
مشهد در دوره امویان

از تاریخ توس در دوران امویان نیز خبر چندانی در دست نیست. تنها باید از مهاجرت و اقامت و درگذشت خواجه ربیع بن خثیم از یاران ابن مسعود صحابی یاد کرد که در حدود سالهای ۳۵ هجری راهی خراسان شد و در نوغان اقامت گزید و در سال ۶۱ در همان جا درگذشت و دفن شد.[۱۱]
مشهد در دوره عباسیان

در دوره عباسیان، گرچه فرمانداران خراسان از جانب حکومت مرکزی برگزیده می‌شدند، اما بی کفایتی این والیان و جنبش‌هایی که در گوشه و کنار این خطه رخ می‌داد، گاه مردم را چنان برمی‌آشفت که خواهان برکناری ایشان می‌شدند. از جمله در سال‌های پایانی قرن دوم، آن زمان که علی بن عیسی والی خراسان بود، فتنه و آشوب تا آن اندازه در خراسان بالا گرفت که هارون الرشید در سال ۱۸۹ خود برای سرکوب شورش، رهسپار ولایات شرقی شد. اما علی بن عیسی، فرصت طلبانه، و با هدایای بسیار، در ری نزد او آمد و هارون او را در حکمرانی خراسان پایدار داشت. ولی با سپری شدن یک سال، شورش از حد گذشت و هارون وی را برکنار نمود. در سال ۱۹۲ نیز خود برای استقرار امنیت کامل، راهی خراسان شد و در باغ حمید بن قحطبه اقامت گزید. یک سال پس از آن چنان بیمار شد که همان جا مرد و در تالار بزرگ کاخی که در آن باغ قرار داشت، به خاک سپرده شد.[۱۱] در دوران حکومت هارون عباسی، حمید بن قحطبه طائی والی خراسان بود که کاخی در باغی واقع در ۱٫۵ کیلومتری سناباد داشت. در بهار سال ۱۹۳ هجری قمری، هارون که برای سرکوب شورشی عازم سمرقند بود، در نوغان بیمار شد و بنا به وصیتش او را در آن باغ دفن کردند. چند سال بعد در دوران خلافت مامون، در ۲۰۲ هجری قمری، علی بن موسی‌الرضا که پس از یک سال اقامت در مرو عازم بغداد بود، در منزل امیر سناباد مسموم شد و مأمون پیکر او را نزدیک قبر هارون به خاک سپرد. از آن پس آن نقطه «مشهد الرضا» به معنی «محل شهادت رضا» و به اختصار مشهد نام گرفت.
از توس تا مشهد
White diagonal cross over blue background
بارگاه حرم علی بن موسی الرضا

توس، در دل خود شهرهایی داشته، که نوغان و طابران از آبادترین آنها بوده و آورده‌اند که این دو شهر هزار قریه و آبادی را در بر می‌گرفته‌است.... در طول تاریخ، گاه نوغان اعتبار افزونتری می‌یافته و زمانی طابران رونق بیشتری داشته‌است. جایی که اکنون به نام شهر توس معروف است و آرامگاه فردوسی، حماسه سرای نامدار ایران در آن قرار دارد، تنها بخشی از توس قدیم، یعنی همان طابران است، که بقایای ارگ و باروی نیمه ویرانی که مردم آن را قصر مامون می‌خوانند و بنای بزرگی که به بقعه هارونیه مشهور شده‌است، در آن پیداست. این محل، در حال حاضر حدود بیست کیلومتری شمال غربی شهر مشهد است. دیگر شهر بزرگ و نامدار توس، نوغان بوده که اینک در دل شهر مشهد قرار دارد. یکی از آبادی‌های پیرامون نوغان، روستایی به نام سناباد بوده که آب و هوایی خوش و مطبوع، کشتزارهایی پربار، قنات‌هایی سرشار و بوستانهایی شاداب و سرسبز داشته‌است.[۱۱] در بهار سال ۱۹۳ ه-ق هنگامی که هارون جهت سرکوب شورشی در سمرقند به نوغان رسید مریض و سپس فوت نمود وی وصیت نموده بود پس از مرگ او را در باغ مجاور محل اقامتش دفن نمایند. مآمون جانشین هارون پس از گذشت چند سالی از خلافتش در اثر طغیانی که علیه وی در عراق پدید آمد به قصد آنکه تمایل شیعیان را به خود جلب کند «علی ابن موسی الرضا» را به جانشینی نامزد کرد. علی ابن موسی الرضا پس از یک سال ماندن در مرو رهسپار بغداد شد، وقتی به روستای نوغان رسید به خانه امیر سناباد وارد و در آن جا مسموم و در سال ۲۰۲ یا ۲۰۳ ه-ق پس از سه روز درگذشت و پیکرش در باغ حمید بن قحطبه در ۱٫۵ کیلومتری روستای سناباد مدفون شد، از همان زمان این نقطه به نام مشهد الرضا و بعد به اختصار مشهد نام گرفت.[۱۵][۱۶][۱۷]
در تاریخ ۱۳۸۸/۸/۸ سالروز تولد علی بن موسی الرضا، امام هشتم شیعیان، توسط محمود احمدی نژاد (رئیس جمهور وقت) و نمایندگان مجلس شورای اسلامی، مشهد رسماً به عنوان «پایتخت معنوی ایران» برگزیده شد.[۱۸]
مناطق شهری مشهد

منطقه ثامن: تقریبا شامل منطقه اطراف حرم می‌شود و دارای بافت قدیمی- مذهبی - سنتی است. بیشتر هتلها، هتل آپارتمانها و مهمانپذیرهای مشهد در این منطقه واقع شده‌اند و جو زائر پذیر دارد.

منطقه احمدآباد: از جمله محله‌های قدیمی شهر مشهد است و جزو مناطق اعیان نشین این شهر به شمار می‌رود.

منطقه قاسم‌آباد (شهرک غرب): جزو محله‌های تازه آباد شده مشهد است. قاسم‌آباد در شمال غربی مشهد واقع شده و از نظر شهرسازی، به روز تر از سایر نقاط شهر می‌باشد. محله‌های آن دارای پارک‌های متعددی است.
جغرافیای طبیعی
مشهد
نمودار آب و هوا (راهنما)
ژ     ف     م     آ     م     ژ     ژ     آ     س     اُ     ن     د
 
 
۲۷
 
۱۰
۳−
   
 
 
۱۶
 
۱۶
۱
   
 
 
۱۱
 
۲۲
۵
   
 
 
۱
 
۲۹
۱۰
   
 
 
۱
 
۳۳
۱۵
   
 
 
۱
 
۳۴
۱۸
   
 
 
۳
 
۳۲
۱۶
   
 
 
۲۶
 
۲۷
۱۲
   
 
 
۴۹
 
۲۱
۸
   
 
 
۵۲
 
۱۴
۲
   
 
 
۳۶
 
۹
۳−
   
 
 
۳۳
 
۷
۵−
میانگین بالاترین و پایین ترین دما به مقیاس سانتیگراد
بارندگی به مقیاس میلی‌متر
[نمایش]مقیاس فارنهایت و اینچ
نقشه اقلیمی ایران. شهر مشهد در منطقه مدیترانه‌ای با باران بهاره قرار گرفته‌است.

██ معتدل خزری بسیار مرطوب

██ معتدل خزری

██ مدیترانه‌ای با باران بهاره

██ مدیترانه‌ای

██ کوهستانی سرد

██ کوهستانی بسیار سرد

██ نیمه‌بیابانی سرد

██ نیمه‌بیابانی گرم

██ بیابانی خشک

██ بیابانی خشک گرم

██ خشک ساحلی گرم

██ خشک ساحلی

شهر مشهد مرکز استان خراسان رضوی با ۲۸۸ کیلومتر مربع مساحت، در شمال شرق ایران و در طول جغرافیایی ۵۹ درجه و ۱۵ دقیقه تا ۶۰ درجه و ۳۶ دقیقه و عرض جغرافیایی ۳۵ درجه و ۴۳ دقیقه تا ۳۷ درجه و ۸ دقیقه و در حوضه آبریز کشف رود، بین رشته کوه‌های بینالود و هزار مسجد واقع است. ارتفاع شهر از سطح دریا ۹۸۵ متر و فاصلهٔ آن از تهران ۹۶۶ کیلومتر است.[۱۹]
زمین‌شناسی

دشت (جلکه) مشهد که جزو حوضه آبریز کشف رود می‌باشد. دشت مشهد به صورت دره وسیع دارای ابعادی به طول بیش از 100km و عرض متوسط حدود 25 km و وسعت حدود 2500 km2 می‌باشد. دشت مشهد با مختصات طول جغرافیایی ۵۸° و ۲۱´ تا ۶۰° و ۸´ درجه شرقی و عرض جغرافیایی ۳۵° و ۴۰´ تا ۳۶° ۰۳´ درجه شمالی در حوضه آبریز رودخانه کشف رود در خراسان رضوی قرار دارد. از میان سازندهای موجود در این دشت سازند مزدوران (سازند دوران دوم) در رابطه با منابع آب زیرزمینی حائض اهمیت است. این سازند که از رسوبات سخت کربناته تشکیل شده به دلیل وجود فضاهای خالی کارستی قادر است سفره‌های آب زیرزمینی را بوجود آورد. از جمله منابع آب سطحی این دشت نیز می‌توان به خود رودخانه کشف رود اشاره کرد. این رودخانه در گذشته دارای آب زیادی بوده‌است ولی در حال حاضر به علت پایین افتادن سطح آب زیرزمینی و در نتیجه قطع شدن زهکش‌ها تنها در مواقع سیلابی شدید مقداری آب از سرشاخه‌های آن وارد می‌شوند.[۲۰]
اقلیم

آب و هوای مشهد معتدل و متغیر است و وزش بادها در آن بیشتر در جهت جنوب شرقی به شمال غربی است. حداکثر درجه حرارت در تابستان‌ها ۴۳ درجه بالای صفر و کمترین آن در زمستان‌ها ۲۳ درجه زیر صفر است.[۲۱]
[نهفتن]Weather-rain-thunderstorm.svgآب و هوای مشهدNuvola apps kweather.svg
    ژانویه     فوریه     مارس     آوریل     مـــــه     ژوئـن     ژوئیـه     اوت     سپتامبر     اکتبـر     نوامبر     دسامبر     سـال
گرم‌ترین
C°     ۱۷     ۲۰     ۳۰     ۳۳     ۳۷     ۴۰     ۴۳     ۴۲     ۳۸     ۳۲     ۳۰     ۲۰     ۴۳
میانگین گرم‌ترین‌ها
C°     ۳     ۶     ۱۳     ۲۰     ۲۵     ۳۱     ۳۳     ۳۱     ۲۸     ۲۱     ۱۴     ۷     ۲۰
میانگین سردترین‌ها
C°     -۵     -۲     ۳     ۱۰     ۱۳     ۱۸     ۲۰     ۱۷     ۱۳     ۷     -۲     -۱     ۸
سردترین
C°     -۲۳     -۲۲     -۸     -۷     ۲     ۷     ۲     ۰     ۲     -۶     -۱۱     -۱۵     -۲۳
بارش
mm     ۲۷٫۹     ۳۳     ۵۵٫۹     ۴۵٫۷     ۲۷٫۹     ۵٫۱     ۰     ۰     ۰     ۱۰٫۲     ۱۵٫۳     ۱۷٫۸     ۲۴۱٫۳


منبع: سایت ودربیس[۲۱] ژانویه ۲۰۱۰
نمای شهر
کوهسنگی مشهد

دیدنی‌ها

از دیدنی‌های داخل شهر مشهد و اطراف آن می‌توان به موارد زیر اشاره نمود: اماکن زیارتی:مسجد گوهرشاد، مسجد هفتاد و دو تن، مصلی طرق
از دیگر مراکز دیدنی شهر مشهد می‌توان به موزه‌های آستان قدس رضوی (که خود شامل چندین موزه است)، مجموعه سرزمین موج‌های آبی به عنوان بزرگترین پارک آبی سرپوشیده اشاره کرد.
اماکن باستانی:از سناباد و توس قدیم آثار تاریخی زیادی بر جای نمانده است.(هم اکنون شهر توس در حال یازسازی است) چهار طاقی بازه هور از قدیمی‌ترین بناهای موجود در محدودهٔ شهر است که زمان ساخته‌شدنش را قرن سوم میلادی تخمین می‌زنند.
اماکن تاریخی: آرامگاه نادرشاه، آرامگاه فردوسی، ایستگاه راه آهن،
پارک‌ها: پارک کوهسنگی، پارک و شهربازی ملت، کوهستان پارک شادی، باغ وحش و پارک جنگلی وکیل‌آباد
ییلاقات: شاندیز و طرقبه، زشک، نغندر، جاغرق، منطقه ییلاقی خور (قزلق) و منطقه ییلاقی سررود در شمال غربی مشهد، چالی دره، پارک جنگلی وکیل‌آباد، بوستان ملت، آبشار اخلمد و کنگ (ماسوله‌ای کوچک)، آبشار ارتکند، پارک جنگلی نه دره در دو کیلومتری جنوب مشهد، منطقه دیدنی فریزی، سد ارداک، هفت حوض، چشمه گیلاس، چشمه گراب
مراکز خرید: مجتمع تجاری پروما، بازار رضا، بازار بین‌المللی، بازار خیام، مجتمع آلتون و مجتمع تجاری الماس شرق و مجتمع تجاری وصال، بازار بعثت طرقبه

میل اخنگان،، گنبد خشتی، گنبد هارونیه مدارسه عباسقلی خان
معماری و شهرسازی
طرح جامع شهر مشهد در سال ۱۳۵۲ خورشیدی.

شهر مشهد در گذشته دارای سه حصار بوده‌است و گسترش شهر در گذشته به سمت غرب (حرم علی بن موسی‌الرضا) بوده. ساخت اصلی شهر فعلی در ۲۵ سال اول قرن حاضر پایه ریزی شده‌است. خیابان، میدان و ساختمانهای دولتی سه عامل هدایت توسعه شهر را به عهده داشته‌اند. شهر دارای دو مرکز اصلی است.

چهار سمت شهر از طریق چند خیابان اصلی به میدان مرکزی اتصال می‌یابد. توسعه شهر در دهه ۱۳۲۵ تا ۱۳۳۵ در جنوب غربی و غرب صورت گرفت. راه آهن و فرودگاه تأثیر زیادی بر چگونگی هدایت توسعه داشته‌اند. در دهه ۱۳۳۵ تا ۱۳۴۵، جاده جدید تهران باعث توسعه شهر به سمت جنوب گردید. از سال ۴۵ به بعد توسعه شهر منطبق با طرح جامع هدایت شده‌است. در سال ۱۳۵۵ محور اصلی جامعه سنتو، دانشگاه فردوسی و پارک ملت توسعه شهر را به سمت غرب تشدید نمودند. این شهر قرار بود به دو قسمت مذهبی - سنتی (مشهد شرقی یا رضوی) و توریستی - مدرن (مشهد غربی یا پهلوی) تقسیم شود، که با انقلاب اسلامی ناکام ماند. در دوره شهرداری شهردار پژمان این امر با پاره‌ای تغییرات انجام گردید و شهرستان طرقبه-شاندیز به عنوان شهر توریستی مشهد معرفی گردید. ساختار کالبدی شهر به صورت قطاعی است. مراکز تجاری و خدماتی در اطراف حرم و قطاع غربی تمرکز یافته‌اند و واحدهای مسکونی در دو محور غرب و شرق قرار دارند.[۲۲]
فضای سبز
دریاچهٔ یخ زدهٔ بوستان ملت مشهد در صبح یک روز زمستانی

از جمله پارکهای محبوب و مورد توجه مردم شهر مشهد، می‌توان به پارک ملت، پارک بانوان (حجاب)، باغ ملی، پارک بزرگ وحدت، امام رضا (گلشهر)، کوهستان پارک شادی، پارک رازی (قره خان)، پارک امت، پارک محلی مطهر، پارک پردیس قائم، پارک میرزا کوچک خان، پارک خورشید و پارک کوهسنگی اشاره کرد.[۲۳] پارک خورشید، اولین پارک مشهد است که در آن زمین فوتبال ساحلی و زمین والیبال ساحلی، با ابعاد استاندارد، ایجاد شده است؛ گفتنی است که روشنایی آلاچیق‌های این پارک از سلولار خورشیدی تامین می‌گردد.[۲۴]
پارک‌های جنگلی

از جمله پارکهای جنگلی مهم، می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
پارک بزرگ انقلاب (بوستان جنگلی طرق)

پارک بزرگ جنگلی طرق در حاشیه جنوب شرق مشهد، در نزدیکی پلیس راه، یکی از بزرگترین اماکن در اسکان و ارائه خدمات گردشگری به شهروندان و زائران است. این پارک در سال ۱۳۴۰ احداث شده، و در سال ۱۳۷۹ بازپیرایی گردیده‌است. احیاء و بهسازی این پارک وسیع که در مدخل ورودی شهر از مسیر تهران قرار دارد، و ایجاد فضاهای تفریحی، فرهنگی، ورزشی و تجاری با ۲۱۰ هکتار فضای جنگلی و ۱۱۲ هزار متر مربع فضاهای عمرانی در ۳ پارک در دستور کار شهرداری مشهد قرار گرفته است.[۲۵]
پارک جنگلی وکیل آباد

پارک جنگلی وکیل آباد نزدیکترین ییلاق عمومی مشهد است که در فاصله ۸ کیلومتری شمال غرب مشهد قرار گرفته و بلوار عریض وکیل آباد - میدان آزادی را به روستا و پارک جنگلی وکیل آباد متصل می‌نماید. مساحت وکیل آباد بیش از ۷۰ هکتار و دارای رودخانه فصلی است.[۲۶]
باغ وحش وکیل آباد

در جنوب غربی مشهد و هم جوار با پارک جنگلی وکیل آباد، باغ وحش وکیل آباد، تنها باغ وحش مشهد و استان خراسان رضوی قرار دارد؛ این باغ وحش دارای حیوانات گوشتخوار، علف‌خوار، آبزی، خزنده و پرندگان مختلف است.[۲۷]
تقسیمات شهری
مناطق شهری

مشهد حدود ۴۷۵ کیلومتر مربع وسعت دارد. این شهر دارای ۱۳ منطقه شهری است.[نیازمند منبع]
سراسرنمای سه‌راه خیام مشهد
شهرک‌های اطراف مشهد

شهرک صنعتی مکانی است دارای محدوده و مساحت معین برای استقرار مجموعه‌ای از واحدهای صنعتی، پژوهشی و فن‌آوری، و خدمات پشتیبانی ازقبیل طراحی مهندسی، آموزشی، اطلاع‌رسانی مشاوره‌ای، بازرگانی، که تمام یا پاره‌هایی از امکانات زیربنایی و خدمات ضروری را به نوع و وسعت شهرک و ترکیب فعالیتهای آن در اختیار واحدهای مذکور قرار می‌دهد.[۲۸]

شهرک گلبهار، بینالود، طوس، کاویان، کلات، ماشین‌سازی، باغچه و ناحیهٔ امان‌آباد مشهد، جزو شهرک‌های صنعتی اطراف این شهر محسوب می‌شوند.[۲۹]
شهرک‌های مشهد

در مشهد، ده شهرک وجود دارد:

    شهرک ابوذر(مشهد) شهرک ابوذر
    شهرک انقلاب((مشهد) شهرک انقلاب
    شهرک بهارستان(مشهد) شهرک بهارستان
    شهرک گلشهر(مشهد) شهرک گلشهر
    شهرک شهید رجایی(مشهد)(مشهد) شهرک شهید رجایی
    شهرک شهید بهشتی(مشهد)(مشهد) شهرک شهید بهشتی
    شهرک رضوی(مشهد) شهرک رضوی
    شهرک باهنر(مشهد) شهرک باهنر
    شهرک آزادگان((مشهد) شهرک آزادگان
    شهرک طرق(مشهد) شهرک طرق
    شهرک لشکر(مشهد) شهرک لشکر
    شهرک غرب (قاسم‌آباد)((مشهد) شهرک غرب (قاسم‌آباد)
    الهیه(مشهد)(مشهد) الهیه
    شهرک مهرگان(مشهد) شهرک مهرگان
    شهرک قدس(مشهد)(مشهد) شهرک قدس

سیاست
شورای شهر مشهد

کمیته‌های نظارتی: [۳۰]

    کمیته نظارتی شمال غرب
    کمیته نظارتی شمال شرق
    کمیته نظارتی جنوب غرب
    کمیته نظارتی جنوب شرق

کمیسیونها: [۳۰]

    کمیسیون فرهنگی و اجتماعی
    کمیسیون امور فنی، عمرانی
    کمیسیون حمل و نقل و ترافیک
    کمیسیون خدمات شهری و محیط زیست
    کمیسیون برنامه و بودجه و امور اداری
    کمیسیون مشارکت‌های کلان اقتصادی

شهرداری مشهد
نوشتار اصلی: شهرداری مشهد

شهردار کنونی شهر مشهد صولت مرتضوی است. بودجه شهرداری مشهد در سال ۱۳۹۱ بالغ بر ۵۷۸۴ هزار میلیارد تومان است.[۳۱]
حوزهٔ شهردار

حوزهٔ شهردار، حوزهٔ زیر نظر شخص شهردار مشهد و به منظور ایجاد هماهنگی و اعمال مدیریت در واحدهای حوزهٔ شهردار و نیز اعمال نظارت و کنترل مجموعه واحدهای شهرداری بویژه مدیران مناطق تشکیل شده است. میزان اختیارات و مسئولیتهای این حوزه از سوی شهردار وقت طی ابلاغ داخلی تعیین و مشخص می‌گردد.[۳۲]
شهرداری منطقه سه

شهرداری منطقه سه، شهر مشهد از نظر تقسیمات شهرداری به ۱۳ منطقه تقسیم می‌شود. در این میان منطقه سه شهرداری با توجه به موقعیت و وجود عناصر و فضاهای مهم خدماتی، یکی از مناطق با اهمیت شهر مشهد به شمار می‌آید. این منطقه از سویی به دلیل دارا بودن فضاهایی مهمی که دارای عملکرد شهری، منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای و از سوی دیگر به دلیل افزایش جمعیت و وجود اراضی بایر و خالی قابل توجه که در بافت شهری آن وجود دارد، از جنبه‌های گوناگون حائز اهمیت است. همچنین اراضی واقع در شمال این منطقه به عنوان یکی از محدوده‌های مهم حاشیه نشین در شهر مشهد به شمار می‌آیند. تمامی این موارد همگی مبین اهمیت و جایگاه ویژه این منطقه در مقایسه با سایر مناطق شهری مشهد می‌باشد براساس آمار موجود جمعیت این منطقه در سال ۱۳۸۹ بالغ بر ۳۴۱۳۱۳ نفر است که ۱۴٫۰۶ درصد از جمعیت شهر مشهد را شامل می‌شود وسعت این منطقه ۲۶۳۲۶۰۲۰ متر مربع است که تراکم جمعیت آن برابر ۱۲۹٫۶ نفر در هکتار می‌باشد از نظر جمعیت و تراکم آن منطقه سه شهرداری مشهد به ترتیب در رده دوم و چهارم مناطق سیزدهگانه مشهد قرار دارد.[۳۲]
اقتصاد
الگوهای کشت زعفران در جهان
A map showing the primary saffron-producing nations.

نقشه کشورهای اولیه تولید کننده زعفران.
     —  مناطق عمده.
     —  مناطق کوچک رو به رشد.
     —  مناطق دارای تولید اندک.
     —  مراکز تجاری عمده (فعلی).
     —  مراکز تجاری عمده (در گذشته).
فروش زعفران در بازارهای مشهد

اقتصاد مشهد بیشتر بر روی زعفران، زرشک، نبات، آجیل و خشکبار و همچنین چرم صنعتی (به صورت زینتی) و صنعت فرش قرار دارد، و از سویی مشهد دومین قطب تولید خودرو در ایران است.[۳۳] به علاوه نباید از درآمدزایی ناشی از زائران حرم رضوی و توریست‌ها غافل شد. از دیگر محصولات مهم کشاورزی مشهد غلات، چغندر قند و محصولات جالیزی می‌باشند.

از صنایع موجود در مشهد می‌توان به صنایع غذایی، پوشاک، چرم، تولید مصالح ساختمانی، صنایع فلزی و صنایع دستی نیز اشاره کرد که از این میان حدود ۴۰ درصد صنایع مشهد متعلق به صنایع غذایی، صنایع فلزی و صنایع دستی است.[۳۴]
صنایع

صنایع غذایی، نساجی، شیمیایی و کانی غیرفلزی و صنایع قطعه‌سازی و فولاد کشاورزی از عمده‌ترین صنایع مشهد به شمار می‌آیند.

شهر مشهد به جهت موقعیت مذهبی، صنعتی و اقتصادی بعد از تهران دومین شهر بزرگ و پر جمعیت ایران محسوب می‌شود. مشهد را چون بر سر راه ابریشم (بین شرق و غرب و راه ادویه بین شمال و جنوب در آسیای میانه و اقیانوس هند واقع است، می‌توان پایتخت اقتصادی و مرکز مبادلات میان قاره‌ای آسیای میانه نامید. در جغرافیای جهانگردی، مکان‌های مذهبی به عنوان نیرومندترین قطب جذب مسافران شناخته شده‌است و در ایران شهر مشهد بزرگ‌ترین زیارتگاه محسوب می‌شود. همه ساله میلیون‌ها زائر از سراسر ایران و کشورهای اسلامی برای زیارت حرم علی بن موسی‌الرضا به این شهر می‌روند. آستان قدس رضوی از عظیم‌ترین و با شکوه‌ترین اماکن مذهبی ایران و جهان به شمار می‌رود که در آن دین و هنر اسلامی به هم پیوند خورده‌است. در این محل، چه بسا که هنرمندان، عمرشان را برای ساختن مناره یا ایجاد محرابی به پایان رسانده باشند.

مشهد دومین قطب تولید خودرو در ایران است.[۳۳]
مجتمع تجاری پروما

مشهد یکی از قطب‌های اصلی تولید چرم در ایران بشمار می‌آید و کارخانه‌هایی نظیر چرم مشهد در این شهر قرار دارند. همچنین در سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری در بخش پروژه‌های کلان اداری-تجاری رونق یافته‌است.

مشهد با دارا بودن بیشترین هتلها در سطح کشور قطب مهم توسعه گردشگری ایران محسوب می‌شود و برگزاری نمایشگاههای گردشگری موجب افزایش آشنایی مردم و بازدیدکنندگان با قابلیتهای استان خراسان رضوی و از جمله مشهد در این بخش می‌شود.
انرژی فسیلی

نیروگاه نیروگاه مشهد، نیروگاه طوس، نیروگاه فردوسی، نیروگاه سیکل ترکیبی نیشابور و نیروگاه شریعتی از مهم‌ترین نیروگاه‌های مشهد هستند.
مراکز تجاری

از مراکز بزرگ تجاری این شهر می‌توان به زیست‌خاور، یاقوت مصلی، الماس شرق، وصال، پروما، تابان، کیان سنتر، بازار رضا، آفتاب، گوهرشاد، بازار مرکزی، شهر شب، مجتمع تک، مجتمع تابان، رویال سنتر، قسطنطنیه، ونک، شهدا، مجد و کوهسنگی اشاره کرد. به دلیل وجود جاذبه‌های فراوان تاریخی-مذهبی و فرهنگی در مشهد، درحال حاضر نیمی از هتل‌ها و هتل‌آپارتمان‌های ایران در شهر مشهد قرار دارند.

نمایشگاه بین‌المللی مشهد امروزه به‌عنوان بزرگترین و فعالترین نمایشگاه بین‌المللی تجاری در ایران بعد از نمایشگاه بین‌المللی تجاری تهران فعالیت می‌کند. مشهد بعلت هم‌جواری با کشورهای آسیای میانه و موقعیت صنعتی سالانه میزبان ده‌ها نمایشگاه بین‌المللی است. در حال حاضر مدیریت سایت رسمی نمایشگاه‌های ایران به عهده نمایشگاه مشهد است.
پیشینه قالی مشهد

قالی‌بافی در مشهد حدود پنج قرن قدمت دارد. یکی از قدیمی‌ترین فرش‌های مشهد که موجود است، نوعی فرش نماز (سجاده) است که توسط شاه طهماسب به سلیمان باشکوه در سال ۱۵۵۶ هدیه شده است. این فرش‌ها در سه درجه کیفیتی در کارگاه سلطان ابراهیم میرزا، فرزند سام میرزا، و برادرزاده شاه طهماسب، ساخته می شده است. یکی از انواع درجه یک آن تا چند سال پیش در لندن بود و به اعتقاد برخی در حال حاضر در اختیار کلکسیونر معروف، شیخ سعود آل ثانی قطری است. تعدادی از نمونه‌های درجه دوم و سوم هنوز در موزه توپکاپی موجود می‌باشند.

در قرن ۱۹ و ۲۰ محبوبیت قالی مشهد به حدی رسید که از آن علاوه بر استفاده در داخل کشور، برای صادرات نیز بهره می‌جستند؛ الیاف پشمی به کار رفته در این فرش‌ها به شدت صیقل داده می‌شدند تا رنگ را بهتر به خود جذب کنند، اما این عمل از دیگر سو باعث کاهش عمر فرش‌ها نیز می‌گشت، و این عاملی بود که تصویر بدی از قالی مشهد در اذهان شکل گیرد، تا جایی که صادرات این فرش به اروپا به طور چشمگیری کاهش یافت؛ متاسفانه قالی‌های به‌جای‌مانده از آن دوران نیز همگی در معرض فرسایش قرار دارند...[۳۵]
جمعیت‌شناسی
تغییرات جمعیت مشهد بین سال‌های ۱۳۳۵ تا ۱۳۸۵ هجری شمسی[۳۶]

شهر مشهد، در سدهٔ اخیر از رشد جمعیت بالایی برخوردار بوده‌است. در نخستین سرشماری رسمی ایران که در سال ۱۳۳۵ انجام گرفت، این شهر، با ۲۴۱٬۹۸۹ نفر جمعیت پس از شهرهای تهران، تبریز و اصفهان، چهارمین شهر پرجمعیت ایران بود. در سرشماری بعدی و در سال ۱۳۴۵، این شهر پس از تهران و اصفهان، جایگاه سوم را در بین شهرهای ایران داشت. در سرشماری سال ۱۳۵۵، مشهد، پس از تهران، دومین شهر پرجمعیت ایران بود و تا آخرین سرشماری در سال ۱۳۸۵، همین جایگاه را داشته‌است.[۳۶]

براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۸۵ خورشیدی، جمعیت شهر مشهد در این سال، بالغ بر ۲٬۴۱۰٬۸۰۰ نفر بوده‌است.[۴]

براساس آخرین برآوردها جمعیت مشهد ۳٫۰۰۹٫۲۹۵ است.
هرم جمعیتی مشهد در سال ۱۳۸۵[۳۷] مردان     سن     زنان
۶۶٬۷۹۸      ۶۵+      ۶۱٬۸۵۷
۳۰٬۳۱۸      ۶۰-۶۴      ۲۸٬۶۹۷
۳۴٬۳۲۱      ۵۵-۵۹      ۳۴٬۶۹۳
۵۷٬۲۱۶      ۵۰-۵۴      ۵۵٬۰۴۲
۷۴٬۵۳۷      ۴۵-۴۹      ۷۱٬۸۳۴
۸۵٬۵۷۳      ۴۰-۴۴      ۸۳٬۰۳۰
۱۰۰٬۴۷۱      ۳۵-۳۹      ۹۸٬۸۰۳
۱۱۵٬۵۱۹      ۳۰-۳۴      ۱۱۰٬۳۱۱
۱۵۳٬۷۵۲      ۲۵-۲۹      ۱۵۰٬۰۳۲
۱۷۸٬۲۱۹      ۲۰-۲۴      ۱۹۰٬۰۳۱
۱۷۳٬۹۳۷      ۱۵-۱۹      ۱۷۳٬۹۳۷
۱۳۳٬۶۴۲      ۱۰-۱۴      ۱۲۸٬۱۴۵
۱۲۰٬۹۷۸      ۵-۹      ۱۱۶٬۶۱۴
۱۲۲٬۲۸۹      ۰-۴      ۱۱۶٬۵۹۶

نظرسنجی سال ۱۳۸۹

طی پژوهشی که شرکت پژوهشگران خبره پارس به سفارش شورای فرهنگ عمومی در سال ۸۹ انجام داد و براساس یک بررسی میدانی و یک جامعه آماری از میان ساکنان ۲۸۸ شهر و حدود ۱۴۰۰ روستای سراسر کشور، درصد اقوامی که در این نظر سنجی نمونه گیری شد در مشهد به قرار زیر بود:[۳۸]
اقوام کلانشهر مشهد
قومیت             درصد    
فارس    
  
    ۶۲٫۵٪
ترک    
  
    ۳٫۴٪
شمالی    
  
    ۰٫۵٪
کرد    
  
    ۱٫۵٪
عرب    
  
    ۰٫۵٪
افغان    
  
    ۳۱٫۵٪


فرهنگ و هنر
سینما، تئاتر و نگارخانه‌ها

سینماهای فعال شهر به ترتیب تعداد تماشاگر: هویزه، آفریقا، سیمرغ، قدس، بهمن، رسالت، الماس شرق و پیروزی می‌باشند.[۳۹]

نگارخانه‌های فعال مشهد نیز عبارتند از: نگارخانه میرک، نگارخانه پارسه، نگارخانه رضوان، نگارخانه سروش، نگارخانه نارون و نگارخانه آبان.[۴۰]
فرهنگسراها

مشهد دارای فرهنگسراها و مراکز فرهنگی متعددی است. برخی فرهگنسراها و نگارخانه‌های مشهد عبارتند از: خانه هنرمندان مشهد، فرهنگسرای جهاد دانشگاهی مشهد، مجتمع فرهنگی هنری امام رضا، فرهنگسرای بهشت، فرهنگسرای علوم و نجوم، فرهنگسرای پایداری و مرکز آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی.
کتابخانه‌ها

مشهد دارای کتابخانه‌های زیادی است که در زیر به ۳۲ مورد از مهمترین کتابخانه‌های این شهر اشاره می‌شود:
کتابخانه آستان قدس رضوی به عنوان یکی از بزرگترین و جامع ترین کتابخانه‌های ایران شامل کتابخانه مرکزی، ۱۰ کتابخانه تخصصی و ۱۷ کتابخانه وابسته در شهر مشهد با مجموع ۲۲۹۵۴۲۸۷ منبع اطلاعاتی از جمله ۳۶۳۴۵۰۸ کتاب چاپی و ۱۴۱۴۸۱ کتاب نفیس خطی و چاپ سنگی و نیز با داشتن ۵۵۰۰۰۰ نفر عضو، متشکل از آقایان و بانوان و نیز فضای مطالعاتی بالغ بر ۹۳۱۶۴ متر مربع. سایر کتابخانه‌ها:کتابخانه امامین همامین،کتابخانه آیت الله العظمی خویی، کتابخانه باقر العلوم، کتابخانه تخصصی دفاع مقدس، کتابخانه ثارالله، کتابخانه حضرت ابوالفضل، کتابخانه دکتر شریعتی، کتابخانه دهخدا، کتابخانه راشد اتوبوسرانی، کتابخانه رضوی، کتابخانه سید الشهداء، کتابخانه شهداء، کتابخانه شهید آوینی، کتابخانه شهید باهنر، کتابخانه شهید ربائی (مسجد المنتظر)، کتابخانه شهید رجائی، کتابخانه شهید فهمیده، کتابخانه شهید مدرس، کتابخانه شهید مطهری، کتابخانه شهید مفتح، کتابخانه شهید نواب صفوی، کتابخانه شهید هاشمی نژاد، کتابخانه علامه طباطبائی، کتابخانه عمومی طبرسی، کتابخانه فردوس۲، کتابخانه فردوسی، کتابخانه فرزانه جامع، کتابخانه قائمیه، کتابخانه گاما، کتابخانه مجتمع فرهنگی مهر، کتابخانه مدرسه علمیه نرجس، کتابخانه مسجد امام رضاو کتابخانه هجرت[۴۱]
نشریات

نشریات مهم مشهد عبارت‌اند از روزنامه خراسان و روزنامه قدس که در سطح کشوری منتشر می‌شوند و روزنامه شهرآرا مجله که مخصوص شهر مشهد است.
موزه‌ها

در سطح شهر مشهد حدود ۱۵ موزه مشغول فعالیت هستند. مجموعه موزه‌ها یا گنجینه‌های آستان قدس رضوی که در محدوده حرم علی بن موسی‌الرضا قرار دارد و یکی از بزرگترین موزه‌های کشور و دارای ده موزه جداگانه است، موزه توس واقع در کهن‌شهر توس در کنار آرامگاه حکیم توس، موزه نادری واقع در باغ نادری در کنار آرامگاه نادرشاه افشار، موزه آب، موزه علوم و تاریخ طبیعی مشهد، موزه بزرگ تاریخ طبیعی خراسان از جمله موزه‌های سطح شهر مشهد هستند.

موزه مرکزی آستان قدس رضوی

هدف از ایجاد این مرکز فرهنگی در حرم علی بن موسی‌الرضا غرفه اشیای نفیس و گران بها و نادر بوده که در طی زمان توسط ارادتمندان به اهل بیت به رضا تقدیم شده‌است. این مکان پس از آخرین تغییرات در سال ۱۳۷۸ شمسی افتتاح گردید. موزه جدید هم اکنون دارای یازده موزه با موضوعات مختلف است.

طبقه همکف ساختمان به محل نگهداری و نمایش گنجینه هدایای علی خامنه‌ای اختصاص یافته‌است. این اشیاء توسط شخصیت‌های داخلی و خارجی به خامنه‌ای هدیه شده‌است.

موزه بزرگ خراسان رضوی

طراحان موزه بزرگ خراسان رضوی با الهام از نقشه و طرح بنای هارونیه و عمارت خورشید ساختمان موزه بزرگ خراسان رضوی را آغاز نمودند. سنگ بنای اولیه این موزه را شهرداری مشهد پی ریزی شده‌است. مکان این موزه در زمینی به وسعت ۴۹۰۰ متر مربع در بوستان کوهسنگی واقع شده و از پرو‍ژه‌های سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی است.

اجرای این طرح در ۱۲ طبقه و زیر بنای تقریبی ۱۸۰۰۰ متر مربع در سال ۸۲ از سوی شهرداری مشهد به سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی واگذار شد که در آن بخش‌های مختلفی از جمله فضاهای موزه‌ای متنوع، اتاق پژوهشگران، محل نمایش نمایش دائمی اشیاء، فضای اداری و... پیش بینی شده‌است.

موزه بنیاد شهید

این مکان که در فضای اداری بنیاد شهید واقع شده در ابتدای بلوار مدرس قرار دارد، و گوشه‌هایی از جنگ ایران و عراق را به نمایش می‌گذارد. بیشترین اشیای موجود، از سوی خانواده کشته‌شدگان جنگ به این موضوع اهدا شده‌است.

موزه مردم شناسی رباط ویرانی

این موزه با هدف معرفی جایگاه و اهمیت مشاغل سنتی و بومی مشهد در سال ۱۳۸۵ شمسی در محل رباط ویرانی از بناهای تاریخی دوره تیموری و صفوی ایجاد گردیده‌است. رباط ویرانی بنایی است سرپوشیده که در قرون و سده‌های پیشین در راه کاروان‌رو نیشابور به توس واقع بوده اما امروزه در محور گردشگری مشهد شاندیز در ویرانی ۱۹ واقع است.

موزه علوم و تاریخ طبیعی خراسان

سازمان آموزش و پرورش خراسان رضوی با هدف ارتقای سطح اطلاعات عموم علاقه مندان در سال ۱۳۷۷ شمسی اقدام به تاسیس موزه علوم و تاریخ طبیعی خراسان نمود. بخشی از اشیاء ارزشمند این موزه اهدایی نمونه‌هایی توسط مردم بوده‌است.

موزه علوم زمین

این مکان در وسعتی حدود ۴۵۰ مترمربع در سال ۱۳۸۵ شمسی به بهره‌برداری رسید که از بخش‌های مختلف آن می‌توان به سالن مرکزی با تنوعی از نمونه سنگ‌ها، کانی‌ها، فسیل، مخزن با بیش از هزار نمونه، سالن نمایش فیلم و کارگاه اشاره کرد.

موزه تاریخ طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی

پروژه احداث موزه تاریخ طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی با مساحت تقریبی ۲۰۰ متر در سال ۱۳۸۷ در محل اداری واقع در بلوار وکیل آباد مورد بهره‌برداری قرار گرفت. این مجموعه شامل ۲۲ زیستگاه مصنوعی از جمله منطقه دشتی، کویری تپه ماهوری استپی، کوهستانی جنگلی، باتلاقی، نی زار، خور، آب‌های ساحلی و دریا است که در آن بیش از ۳۰۰ نمونهٔ تاکسیدرمی شده نظیر ۱۷ گونه پستاندار، ۱۱۰۰ گونه پرنده، ۳ گونه خزنده، ۵ نوع سنگواره و ۳۹ تابلو حشرات است.

گنجینه آب

این مکان در سال ۱۳۷۸ ش توسط کارشناسان آب منطقه‌ای خراسان واقع در بلوار سازمان آب افتتاح گردید. هدف از ایجاد چنین مجموعه‌ای آشنایی، بررسی و شناخت سازه‌های آبی قدیمی استان از قبیل شیوه‌های آبیاری سنتی، آداب و رسوم مرتبط با آب در مناطق مختلف، معرفی تکامل و پیشرفت صنعت آب، پل بندها، نحوه عملکرد بخدان‌ها، آب‌انبارها و قنات‌ها و روی هم رفته ارائه اطلاعات و مستندات به علاقمندان است.

موزه مردم شناسی حمام مهدی قلی بیک

این موزه در کنار مقبره امیر غیاث الدین ملکشاه در ضلع غربی حرم رضوی واقع شده‌است.

موزه فردوسی و شاهنامه توس

ساختمان این موزه همزمان با بنیان آرامگاه فردوسی در بخشی از محوطه باغ برای چایخانه سنتی طراحی و سپس اجرا گردید. بعدها این بنا به موزه تغییر کاربری داد و در آن اشیاء مرتبط و آثار به دست آمده از توس و روزگار فردوسی برای بازدید فرهنگ دوستان به نمایش گذاشته شده‌است.

موزه آرامگاه نادری

این موزه در محل آرامگاه نادری در چهارراه شهدا مشهد واقع است. فضای وسیع سالن موزه دارای ویترین‌هایی است که در آن بیشتر اقلام جنگی و جنگاوری از عصر افشاریه و قاجار در معرض دید عموم قرار گرفته‌است.

موزه حوضخانه هزاردستان

این مکان با وسعتی معادل ۳۵۰ متر مربع در اواسط راسته بازار جنت واقع گردیده و پیش از تغییر کاربری به حوضخانه بخشی از یک خانه مسکونی در محله قدیمی سراب قرار داشته‌است. هدف از ایجاد چنین فضای سنتی ارائه و بازشناخت فرهنگ غنی ایرانی اسلامی به گردشگران داخلی و خارجی و زائران آرامگاه رضا است.
مکان‌های مذهبی
مسجد ملاحیدر - مشهد
مسجد حوض لقمان - مشهد

مهمترین اماکن مذهبی شهر مشهد که مهم‌ترین مکان مذهبی ایران نیز هست، حرم علی بن موسی‌الرضا است. سالانه حدود ۳۰ تا ۳۵ میلیون نفر به زیارت این حرم می‌روند.
دیگر مسجدها، حسینیه‌ها و امامزاده‌ها از جمله مکان‌های مذهبی هستند که دارای زیارت کنندگان فراوانی هستند.
مسجد جامع گوهرشاد واقع در محدوده حرم رضوی، مسجد هفتاد و دوتن، مسجد و حسینیه کرامت، امامزاده ناصر و یاسر و آرامگاه امامزاده یحیی بن زید، آرامگاه خواجه اباصلت، آرامگاه خواجه مراد، آرامگاه پیر پالاندوز، آرامگاه شیخ نخودکی، گنبد خشتی، گنبد سبز، [[آرامگاه خواجه ربیع]] از جمله مکان‌های مذهبی مشهد هستند.
مکان‌های ورزشی

مشهد دربردارندهٔ مجموعه‌ها و اماکن ورزشی بسیار و چندین پیست ورزشی است که در ادامه به انها اشاره شده است:
مجموعه‌های ورزشی

مجموعه‌های ورزشی ورزشگاه تختی مشهد ، مجموعه‌های ورزشی آستان قدس رضوی، مجتمع فرهنگی ورزشی یاس، استخرهای ارمغان، کاظمیان، هلال احمر و شهید بهشتی، مجموعه ورزشی موجهای آبی را می‌توان بعنوان نمونه یاد کرد. گفتنی است در سال ۱۳۹۰ بزرگترین مجموعه آبی سرپوشیده طبقاتی آسیا با نام پارک ساحلی آفتاب در مشهد افتتاح گردید.
استادیوم‌های ورزشی

در این بخش می‌توان استادیوم ثامن و ورزشگاه امام رضا را نام برد.

ورزشگاه ثامن مشهد دومین ورزشگاه ایران پس از ورزشگاه آزادی است که به اسپایدر کم دوربین عنکبوتی مجهز شده است.[۴۲]

ورزشگاه امام رضا نیز شامل ۱۴ سالن ورزشی در زیر جایگاه تماشاگران استادیوم است، این استادیوم ۲۵ هزار نفره تا زادروز علی ابن موسی‌الرضا، در سال ۱۳۹۱ به طور کامل به بهره‌برداری خواهد رسید؛ اولین چمن مصنوعی مورد تایید فیفا در کشور، در این استادیوم اجرا خواهد شد که ناظران فیفا برای تایید استاندارد آن چهار مرحله بازدید خواهند داشت؛ میزان افرادی که در یک روز در این مجموعه ورزش می‌کنند ۳۵۰۰ نفر است در حالی که این رقم در استادیوم آزادی معادل ۲۵۰۰ نفر است.[۴۳]
هتلهای مشهد

این شهر دارای هتلهای بیشماری است و این به خاطر زائر پذیر بودن ان در تمام ایام سال است. بزرگترین هتل مشهد، هتل بین‌المللی قصر طلایی با ۴۰۰ اتاق می‌باشد.

هتلهای ۵ ستاره مشهد عبارتند از: هتل بین‌المللی قصر طلایی - هتل مجلل درویشی- هتل هما ۲- هتل پارس - قصرالضیافه-هتل مدینه الرضا-هتل پردیسان

هتلهای ۴ ستاره مشهد عبارتند از:هتل قصر- هتل اترک - هتل جواد - هتل فردوسی - هتل ایران - هتل میثاق - هتل توس - هتل فردوس -

هتلهای 3 ستاره مشهد عبارتند از: هتل هاترا- هتل تهران- هتل پارمیدا
پیست‌های ورزشی

پیست دوچرخه‌سواری مشهد که در سال ۱۳۹۰ به عنوان مجهزترین پیست دوچرخه‌سواری کشور معرفی گردید[۴۴][۴۵]؛ پیست اتوموبیل‌رانی، پیست موتورسواری و پیست موتورکراس که همه در ۱۰ کیلومتری جاده مشهد - شاندیز واقع می‌باشند؛ پیست اسکیت بلوار شهید باهنر، پیست اسکیت کوهسنگی، پیست اسکی کوههای آب و برق مشهد و پیست سوارکاری مشهد نیز از دیگر پیست‌های ورزشی مشهد می‌باشند.[۴۶]

اولین زمین چمن گلف کشور ایران نیز در مجموعه ثامن شهر مشهد واقع شده است[۴۷]
آموزش

این شهر با دارا بودن مراکز دانشگاهی و آموزش عالی بسیار بویژه دانشگاه فردوسی مشهد با بیش از ۲۳ هزار دانشجوی داخلی و خارجی[۴۸]و دانشگاه بین‌المللی امام رضا و نیز دانشگاه علوم پزشکی مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی مشهد و واحد بین‌الملل دانشگاه فردوسی مشهد عملاً به قطب دوم دانشگاهی کشور پس از تهران مبدل شده‌است. علاوه بر آن شهرداری مشهد در سال ۱۳۸۷ توسط سازمان بین‌المللی کلان شهرهای جهان به عنوان دومین مقر آموزشی این سازمان پس از مونترال در کانادا انتخاب شد.[۴۹]
حمل‌ونقل
فاصلهٔ مشهد با شهرهای بزرگ[۵۰]
نام شهر     فاصله (کیلومتر)
زاهدان     942
اصفهان     ۱۲۲۲
اهواز     ۱۷۶۸
بندرعباس     ۱۳۷۴
بابل     ۷۳۴
تبریز     ۱۴۳۲
تهران     ۸۹۴
رشت     ۱۰۶۷
شیراز     ۱۳۷۴
یزد     ۹۲۲
کرمانشاه     1480
جابجایی‌های درون شهری

حمل و نقل در شهر مشهد بر عهده سازمان تاکسیرانی، شرکت واحد اتوبوسرانی و شرکتهای خصوصی، تاکسی‌تلفنی‌ها و مینی‌بوس‌ها و خطوط مترو است.
قطار شهری مشهد
خطوط روگذر مترو

قطار شهری مشهد در روز ۲ اسفند ۱۳۸۹ به بهره‌برداری رسید. بر این اساس مشهد بعد از تهران دومین شهر در ایران است که از شبکه حمل و نقل ریلی درون شهری برخوردار می‌شود.

خط یک قطار شهری مشهد شرق و غرب شهر را در کمتر از ۵۰ دقیقه به هم متصل می‌کند. لازم به ذکر است که روزانه حدود ۱۰۰ هزار نفر از طریق قطار شهری مشهد جابجا می‌شوند. در ابتدای راه‌اندازی خط یک، مدت زمان سوار نمودن مسافر هر ۳۵ دقیقه بود که این زمان در حال حاضر به تقریبا ۸ دقیقه کاهش پیدا کرده است.هم چنین در ابتدای راه اندازی، قیمت بلیط تک سفره 300 تومان بود و در حال حاضر 500 تومان می باشد.[۵۱]

بر اساس پیش بینی‌ها، شهر مشهد نیازمند ۴ خط قطار شهری است.

    مسیر شماره ۱ LRT به طول ۲۵ کیلومتر از فرودگاه شهید هاشمی‌نژاد تا منطقه وکیل‌آباد
    مسیر شماره ۲ مترو به طول ۱۴ کیلومتر از انتهای طبرسی شمالی تا میدان فضل بن شاذان
    مسیر شماره ۳ مترو به طول حدود ۲۴ کیلومتر از شهرک ابوذر تا قاسم‌آباد
    مسیر شماره ۴ مترو به طول ۱۴ کیلومتر از شهرک شهید رجایی به خواجه ربیع

در طرح قطار شهری مشهد، توسعه خطوط قطار شهری به شهرهای جدیدی چون گلبهار و بینالود نیز پیش بینی و تصویب شده‌است.[۵۲]
بزرگراه‌ها

در کلانشهر مشهد تقریبا ۸۰ کیلومتر بزرگراه داخل شهری وجود دارد که با وجود توسعه آن‌ها ولی طرح اصلی و پایهٔ اکثریت آنها به قبل از انقلاب اسلامی بر می‌گردد.[نیازمند منبع]

برخی بزرگراه‌های مشهد عبارتند از:
بزرگراه میثاق، بزرگراه شهید کلانتری، بزرگراه امام علی، بزرگراه نمایشگاه، بزرگراه وکیل‌آباد، بزرگراه آزادی، بزرگراه غدیر، بزرگراه شهید بابانظر، بزرگراه شهید میرزایی، بزرگراه شهید چراغچی و بزرگراه سلسله الذهب.
فرودگاه
بوئینگ ۷۰۷ - فرودگاه مشهد

شهر مشهد دارای فرودگاهی بین‌المللی با نام «فرودگاه بین‌المللی شهید هاشمی‌نژاد» است؛ این فرودگاه دارای مسیرهای پروازی داخلی و خارجی متعددی است.[۵۳]

این فرودگاه درسال ۱۳۳۰ در محل زائرسرای فعلی احداث شد. پیش از آن در محل میدان پانزده خرداد باندی خاکی جهت فرود هواپیماهای کوچک نظامی وجود داشت که محل استقرار قبضه‌های ضدهوائی بود.

در سال ۱۳۴۶ باند جدید فرودگاه مشهد ازنوع بتن و پایگاه پدافند نیروی هوائی مورد بهره‌برداری قرارگرفت که روزانه یک پرواز از نوع DC۳ درمسیر تهران-مشهد و پروازهای آموزشی و ایرتاکسی علاوه بر پروازهای نظامی ازآن استفاده می‌کردند.

با افزایش پروازها و ورود هواپیماهای DC۸ و متعاقباً بوئینگ ۷۲۷،۷۳۷،۷۰۷ وایرباس درسال ۱۳۵۷ پارکینگ و ترمینال جدید برج مراقبت پرواز و ساختمان‌های جانبی فرودگاه جدید مورد بهره‌برداری قرارگرفت.

پس از پایان جنگ ایران و عراق، فرودگاه مشهد به فرودگاه شهید هاشمی‌نژاد تغییر نام داد.[۵۴]
آلودگی‌های زیست‌محیطی

شهر مشهد نیز همانند سایر کلان‌شهرهای بزرگ دنیا درگیر آلودگی هوا، آلودگی آب، آلودگی خاک، آلودگی صوتی و آلودگی‌های مغناطیسی است؛ یکی از مهم‌ترین اقداماتی که در راستای کاهش این آلودگی‌ها صورت گرفته استفاده از انرژی و فناوری‌های دوست‌دار محیط زیست و تاسیس بزرگترین نیروگاه خورشیدی کشور در این شهر است، یکی از ویژگی‌های مهم نیروگاه خورشیدی مشهد استفاده از سیستم ردیاب خورشید است که توان تولید برق را ۲۰ درصد افزایش می‌دهد.[۵۵]

از دیگر فعالیت‌های صورت گرفته در این زمینه می‌توان به ایجاد نخستین نیروگاه بیوگاز خاورمیانه در شهر مشهد در سال ۱۳۸۸ اشاره نمود[۵۶][۵۷]که این پروژه آثار مطلوب زیست محیطی را به همراه خواهد داشت و گازهای مخرب لایه ازن جمع‌آوری و سپس سوازنده می‌شوند و از محل تولید انرژی آن برق تولید می‌گردد و در آینده نزدیک، سومین نیروگاه بیوگاز نیز در این شهر احداث خواهد گردید.[۵۸] از دیگر سو شهر مشهد اولین و تنها شهری است که اقدام به تولید کود گرانوله (نوعی کود آلی گوگرددار) در کارخانه کمپوست نموده که برای حفظ محیط‌زیست و کشاورزی پایدار کمک مفیدی است.[۵۹] راه‌اندازی کارخانجات بازیافت در شهر مشهد ۲۰ درصد از مشکلات زیست محیطی این شهر را کاهش داده است.[۶۰]
آلودگی هوا

بر طبق آمار ارائه شده روزانه بیش از ۸۰۰ هزار دستگاه خودرو در شهر تردد می‌کند که این تعداد خودرو عامل ۷۰ درصد آلودگی هوای شهر مشهد است.[۶۱] در سطح شهر مشهد، روزانه ۴ میلیون و ۲۰۰ هزار سفر درون‌شهری انجام می‌شود که در آن، یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر مسافر جابجا می‌شود.[۶۲][۶۳] در حال حاضر، تنها ۵۰ درصد این سفرها، با وسایل حمل و نقل عمومی انجام می‌گیرد.[۶۳] همچنین سالانه حدود ۴۰ هزار خودرو به شبکه معابر شهری وارد می‌شود.[۶۳] در این میان، حدود شش درصد سفرهای درون شهری، با دوچرخه انجام می‌شود.[۶۲] ۱۲ ایستگاه سنجش آلودگی هوا در مشهد مستقر است که بیش از ۸۰ درصد از پهنه شهر را پوشش می‌دهد و برای پوشش صد در صدی به احداث پنج ایستگاه دیگر نیاز است.[۶۴]
آلودگی هوای مشهد
ارتباط‌های بین‌المللی
کنسولگری‌ها

    افغانستان پرچم افغانستان
    پاکستان پرچم پاکستان
    ترکمنستان پرچم ترکمنستان
    عربستان سعودی پرچم عربستان سعودی
    قرقیزستان پرچم قرقیزستان
    قزاقستان پرچم قزاقستان
    عراق پرچم عراق

شهرهای هم‌پیوند و خواهرخوانده

شهرهای خواهرخواندهٔ مشهد عبارتند از:[۶۵]

    Flag of the People's Republic of China.svg ارومچی، چین
    Flag of Pakistan.svg لاهور، پاکستان
    Flag of Pakistan.svg کراچی، پاکستان
    Flag of Italy.svg میلان، ایتالیا
    Flag of the United States.svg فرزنو، ایالات متحده آمریکا
    Flag of Malaysia.svg کوالالامپور، مالزی
    Flag of Germany.svg مونیخ، آلمان
    Flag of Iraq.svg کربلا، عراق
    Flag of Iraq.svg نجف، عراق

آب‌های زیرزمینی

آب‌های زیرزمینی به آب‌هایی گفته می‌شود که در لایه‌های آب‌دار و اشباع زیر زمین تجمع پیدا کرده‌است. این آب‌ها فقط حدود ۴ درصد از مجموعه آب‌هایی را که فعالانه در چرخه آب‌شناختی دخالت دارند، تشکیل می‌دهد. با این وجود حدود ۵۰ درصد جمعیت دنیا از نظر آب شرب متکی به همین آب‌های زیرزمینی هستند.

محتویات

    ۱ لایه آب‌دار
    ۲ مخاطرات آب‌های زیرزمینی
        ۲.۱ آلودگی آب‌های زیرزمینی
        ۲.۲ برداشت بیش از حد یا سفره آب افت‌کننده
    ۳ جستارهای وابسته
    ۴ منابع

لایه آب‌دار

بخشی از آب‌های سطحی در اثر نیروی جاذبه وارد محیط مخلخل خاک شده و به سمت پایین حرکت می‌کند. لایه‌های مختلف زمین از مواد و ترکیبات مختلف خاک شکل گرفته و در زمان‌های مختلف بوجود آمده‌اند. مجموعه عواملی نظیر جنس و اندازه دانه‌ها، میزان تخلخل، میزان تراکم، میزان ترک‌خوردگی، .......... باعث می‌شود بخش‌های مختلف فضای زیرزمین ظرفیت‌های متفاوتی برای جذب، ذخیره و انتقال آب داشته باشد. لایه‌هایی از زمین که به صورت نسبی ظرفیت بالاتری برای جذب، ذخیره و انتقال آب دارند آبخوان نامیده می‌شوند. به دلیل نفوذپذیری بیشتر این لایه‌ها، بخش اعظم آب نفوذ کرده در عمق زمین به صورت طبیعی جذب آن‌ها می‌شود. بسته به شرایط احاطه کننده آن، یک لایه آب‌دار می‌تواند مانند یک مخزن زیرزمینی آب را ذخیره و یا مانند یک رودخانه زیرزمینی آب را به لایه‌های مجاور و عمیق‌تر منتقل نماید. ابعاد این مخازن یا رودخانه‌های زیرزمینی می‌تواند از چند ده متر تا چند صد کیلومتر متفاوت باشد. به دلیل وابستگی شدید انسان به منابع زیرزمینی آب، شناسایی، مطالعه و مدیریت لایه‌های آب‌دار دارای اهمیت بسیار است.
مخاطرات آب‌های زیرزمینی
آلودگی آب‌های زیرزمینی
برداشت بیش از حد یا سفره آب افت‌کننده

منابع زیرزمینی آب به صورت مستقیم یا غیرمستقیم از آب‌های سطحی و بارندگی تغذیه می‌شوند. بنابراین استفاده پایدار از این منابع به معنای برداشت محدود از آن‌هاست. در سال‌های اخیر در بسیاری از کشورهای جهان برداشت آب از منابع زیرزمینی از میزان تغذیه سالیانه آن‌ها بیشتر است. این امر به معنای استخراج و استفاده از آبی است که در طول هزاران سال در لایه‌های آب‌دار زمین ذخیره شده‌است. با این کار سطح آب‌های زیرزمینی در منطقه روز به روز افت کرده و سرانجام به جایی خواهد رسید که آبی برای استخراج وجود نخواهد داشت. پایین افتادن سطح آب‌های زیرزمینی به معنای خشک شدن مناطق پایین دست (مناطق با ارتفاع کمتر که آب جاری در لایه‌های آب‌دار تحت اثر گرانش به سمت آن‌ها جریان می‌یابند) و از بین رفتن چاه‌ها، قنات‌ها و چشمه‌های آن است.

در سال ۲۰۰۵ (میلادی) چین، هند و ایران رتبه‌های اول تا سوم برداشت بیش از حد از منابع زیرزمینی آب را داشته‌اند. ایران به طور متوسط سالانه پنج میلیارد مترمکعب آب بیش از ظرفیت لایه‌های آب‌دار زمین از آن‌ها بهره‌برداری می‌کند. این مقدار آب معادل آب مورد نیاز جهت تولید یک سوم کل غله تولیدی این کشور است. سطح آب‌های زیرزمینی در منطقه چناران در شمال‌شرقی ایران، که منطقه کوچک اما بسیار پراهمیتی برای کشاوزی است، در سالهای پایانی دهه نود میلادی به صورت میانگین ۲٫۸ متر در سال افت داشته‌است. چاه‌های حفر شده جهت تامین آب کشاوزی و همچنین تامین آب آشامیدنی شهر مشهد عامل این اتفاق بوده‌اند. (مرجع ۲ و۳)

ائا

انکی (Enki)یکی از خدایان سومر باستان بود که بعدها در تمدن های اکدی و بابل باستان اآ یا ائا نام گرفت. او در اصل خدای حامی شهر اریدو بود، اما به مرور زمان در سایر فرهنگ های بین النهرین باستان و در میان کنعانیان و هیتی ها و هوری ها نیز نفوذ کرد.

او الهه صنایع دستی('gašam)، شرارت، آب ها، آب دریاها، آب دریاچه ها(a, aba,abمتن پررنگ')، هوش(gestú در اصل به معنای گوش) و خالق( سازنده آبجو و گل تیره و ...) بود.

معنای دقیق نام او مشخص نیست اما برخی اعتقاد دارند انکی به معنای سرور زمین است.

ائا یا اآ یکی از خدایان سومریان بود که او را خدای اقیانوسها و آب‌های زیرزمینی می‌شناختند. در حماسهٔ گیلگمش، ائا به گیلگمش دانایی بسیار می بخشد.

حماسه گیلگمش

حماسهٔ گیلگامش یا حماسهٔ گیلگَمِش یکی از قدیمی‌ترین و نامدارترین آثار حماسی ادبیات دوران تمدن باستان است که در منطقهٔ میان‌رودان شکل گرفته‌است. قدیمی‌ترین متون موجود مرتبط با این حماسه به میانهٔ هزارهٔ سوم پیش از میلاد مسیح می‌رسد که به زبان سومری می‌باشد. از این حماسه نسخه‌هایی به زبان‌های اَکِدی و بابِلی و آشوری موجود است.[۱] این حماسه در سال ۱۸۷۰ توسط جورج اسمیت ترجمه و منتشر شده‌است.

محتویات

    ۱ تاریخچهٔ کشف
    ۲ نسخه شناسی
        ۲.۱ نسخهٔ مرجع اکدی
        ۲.۲ نسخه‌های بابلی کهن
        ۲.۳ سرودهای سومری
    ۳ خلاصهٔ حماسه بر اساس نسخهٔ مرجع اکدی
        ۳.۱ لوح ۱
        ۳.۲ لوح ۲
        ۳.۳ لوح ۳
        ۳.۴ لوح ۴
        ۳.۵ لوح ۵
        ۳.۶ لوح ۶
        ۳.۷ لوح ۷
        ۳.۸ لوح ۸
        ۳.۹ لوح ۹
        ۳.۱۰ لوح ۱۰
        ۳.۱۱ لوح ۱۱
        ۳.۱۲ لوح ۱۲
    ۴ پانویس
    ۵ منابع

تاریخچهٔ کشف

به سال ۱۸۴۹، آستن هنری لایارد (به انگلیسی: Austen Henry Layard)، در ساحل رو به روی موصل در کویونجیک بزرگ ترین قصر نینوا مربوط به دورهٔ آشور بانیپال را یافت. لایارد در دو تالاری که کشف کرد، کتابخانهٔ آشور بانیپال را دید که مشتمل بر ۲۸ هزار لوح گلی بود.[۲][۳] در سوم دسامبر ۱۸۶۲، جورج اسمیت (به انگلیسی: George Smith) در انجمن آثار تورات سخنرانی کرد و مدعی شد که در یکی از الواح کتابخانهٔ آشور بانیپال داستان طوفانی را خوانده که شباهت بسیاری با داستان طوفان نوح تورات دارد.[۴] به دلیل ناقص بودن متن الواح، او خود به کویونجیک سفر کرد و به طور اتفاقی، باقی الواح حماسه را کشف کرد.[۳]

در سال ۱۸۷۰، او نخستین ترجمهٔ گیلگمش را انتشار داد.[۵]

در سال ۱۸۸۹ پژوهشگران دانشگاه پنسیلوانیا تپهٔ نیپور عراق را شناسایی و سی تا چهل هزار لوح کشف کردند که در بین آن‌ها کهن ترین متن گیلگمش موجود بود. این متن در سال ۱۹۳۰ به وسیلهٔ کمپل تامپسون (به انگلیسی: Kampbell Thompson) برگردان و حاشیه نویسی شد.[۲]
نسخه شناسی

حماسهٔ گیلگمش در اصل متعلق به فرهنگ سومری و ۲۴۰۰ سال پیش از میلاد است که بعدها به فرهنگ آشوری و بابلی و اکّدی راه یافته‌است و هر بار اضافاتی به آن افزوده شده.[۳][۲]

از بین منابع مختلف، دو نسخهٔ حماسه تا حدودی بازسازی شده‌است:

    نسخهٔ مرجع اکدی
    نسخهٔ بابلی کهن.[۵]

نسخهٔ مرجع اکدی

این نسخه، توسط سین لیق اونینی (به انگلیسی: Sin-Liqe-Unninni) ما بین ۱۰۰۰ تا ۱۳۰۰ پیش از میلاد، از منابعی قدیمی تر گرد آوری شده‌است و به سال ۸۴۹، توسط آستن هنری لایارد در کتابخانه­ آشور بانیپال در نینوا کشف شد.[۵] این مجموعه شامل دوازده لوح است و هر لوح مشتمل بر شش ستون پله وار در سیصد سطر، به صورت شعر. لوح دوازدهم که در دنبالهٔ یازده لوح اصلی آمده، احتمالاً بعداً الحاق شده‌است و ارتباط کمی با الواح پیشین دارد و به وضوح از یازده لوح قبلی کوتاه تر است.

این لوح مشابه یکی از شعرهای قدیمی تر سومری است که در آن گیلگمش انکیدو را برای بازگرداندن اشیائی به دنیای زیرین می‌فرستد و او در قالب یک روح بازمی‌گردد و شرح دنیای زیرین را به گیلگمش می‌دهد. [۲][۵]
نسخه‌های بابلی کهن

این نسخه از حماسه ترکیبی از لوح‌ها و قطعات تکه پارهٔ مختلف است. این نسخه به خاطر لوح‌های گمشده و قسمت‌های خالی در بیشتر موارد ناقص است.[۵]
سرودهای سومری

پنج داستان دیگر از گیلگمش در قالب سرودهای سومری موجود است که قدیمی ترین یافته‌ها در مورد گیلگمش هستند. قدمت آن‌ها به ۲۰۰۰ تا ۲۱۵۰ قبل از میلاد بر می‌گردد. این سرودها احتمالاً ماجراهای مستقلی هستند نه بخشی از حماسه. اسم‌های شخصیت‌ها در سرودها، با اسم‌های نسخه‌های بعدی اکدی، تفاوت‌هایی دارند و نیز تفاوت‌هایی در داستان اصلی دارند. مثلاً در سرودها انکیدو بندهٔ گیلگمش است. این پنج سرود عبارت اند از:

    سرودی مربوط به بخش جنگل سدر (لوح‌های ۲ تا ۵ در نسخهٔ مرجع). گیلگمش و انکیدو به همراه مردان دیگر به جنگل سدر سفر می‌کنند. سپس توسط هومبه به به دام می‌افتند و گیلگمش (در یکی از نسخه‌ها به همراه انکیدو) به او حقه‌ای می‌زند و او قدرتش را از دست می‌دهد.
    سرودی مربوط به قسمت نر گاو آسمانی (لوح ۶ از نسخهٔ مرجع). وقتی که گیلگمش به عیاشی مشغول است، اشتهای سیری ناپذیر نر گاو باعث خشکسالی و قحطی می‌شود. لوگل­بن­دَه او را متقاعد می‌کند که به همراه انکیدو با گاو بجنگد.
    سرود سوم ارتباطی با وقایع حماسه ندارد. در این شعر، سپاهیان کیش، تحت فرمان شاه عکّا، اوروک را محاصره می‌کنند. گیلگمش او را شکست می‌دهد و سپس می‌بخشد.
    سرودی که منبع لوح دوازدهم نسخهٔ مرجع اکدی است و ماجرای سفر انکیدو به دنیای زیرین را می‌گوید.
    سرودی در مورد مرگ و دفن گیلگمش و تقدیس او به عنوان یک نیمه خدا. گیلگمش را در بستر رود فرات دفن می‌کنند و جریان آب را از رویش می‌گذرانند تا یافته نشود.[۵]

خلاصهٔ حماسه بر اساس نسخهٔ مرجع اکدی
نقش برجستهٔ گیلگمش موجود در موزهٔ لوور.
لوح ۱

اهالی اوروک به درگاه خدایان شکایت زورگویی گیلگمش را می‌برند. خدایان به ارورو می‌گویند که مردی زورمند بیافریند تا با گیلگمش مبارزه کند و اوروک در آسایش باشد. ارورو انکیدو را از خاک می‌آفریند. انکیدو در دشت‌ها با حیوانات زندگی می‌کند. یک صیاد که انکیدو دام‌هایش را می‌رماند، راهبهٔ شادی را به دشت می‌آورد تا انکیدو را از این کار بازدارد. انکیدو با او معاشقه می‌کند.
لوح ۲

راهبهٔ شادی انکیدو را به نزد چوپانان می‌برد. مردی از آنجا گذر می‌کند و زورگویی‌های گیلگمش را برای انکیدو شرح می‌دهد. انکیدو خشمگین به اوروک می‌رود و با گیلگمش مبارزه می‌کند. گیلگمش پشتش را می‌خواباند و او را دوست خود می‌خواند. سپس به او می‌گوید که به همراهی هم، به جنگ هومبه به، دیو جنگل سدر خدایان بروند.
لوح ۳

پیرسالان به گیلگمش نصیحت‌هایی برای این سفرش می‌کنند. نین سون، مادر گیلگمش برای او دعا می‌کند و از انکیدو می‌خواهد که از پسرش محافظت کند.
لوح ۴

گیلگمش و انکیدو به سوی جنگل سدر خدایان به راه می‌افتند. گیلگمش پنج خواب می‌بیند و انکیدو آن‌ها را به پیروزی تعبیر می‌کند. وقتی به آستانهٔ جنگل سدر می‌رسند، انکیدو هراسان می‌شود و گیلگمش او را دلداری می‌دهد و وارد جنگل می‌شوند.
لوح ۵

با هومبه به مبارزه می‌کنند و گیلگمش با سه ضربه سرش را جدا می‌کند و سپس درختان جنگل سدر را می‌کوبند و می‌کَنند.
لوح ۶

ایشتر به گیلگمش می‌گوید که معشوق او باشد، ولی گیلگمش عشق او را نمی‌پذیرد. ایشتر نر گاو آسمانی را در اوروک رها می‌کند. نر گاو به ویرانی اوروک می‌پردازد و انکیدو و گیلگمش با هم او را می‌کشند. سپس انکیدو خوابی می‌بیند و برای گیلگمش تعریف می‌کند.
لوح ۷

انکیدو خواب دیده که خدایان برای مجازات گناهان گیلگمش و انکیدو (کشتن هومبه به، نابود کردن جنگل سدر و کشتن نرگاو آسمانی) تصمیم گرفته‌اند که انکیدو باید بمیرد. انکیدو صیاد و راهبهٔ شادی را که او را از زندگی در دشت به در آورده‌اند، نفرین می‌کند.

انکیدو بار دوم خواب می‌بیند که مردی او را به دنیای زیرین می‌برد و گیلگمش او را یاری نمی‌کند.

انکیدو دوازده روز در بستر بیماری می‌افتد.
لوح ۸

انکیدو می‌میرد و گیلگمش بر مرگش مویه می‌کند و دستور می‌دهد تندیسی از او بسازند.
لوح ۹

گیلگمش اندوهگین از مرگ انکیدو، راهی جایگاه اوته نه پیشتیم (تنها انسانی که توانسته به جاودانگی برسد) می‌شود تا راز جاودانگی را از او بپرسد. به دو کوه می‌رسد که معبر آفتاب اند. دو نگهبان کوه که مانند کژدم هستند، راه را نشانش می‌دهند. او وارد ظلمات شده و آن سوی ظلمات باغی می‌بیند که برگ‌هایش از لاجورد و میوه‌هایش از عقیق است.
لوح ۱۰

گیلگمش با سی دوری سابیت ملاقات می‌کند و از جایگاه اوته نه پیشتیم می‌پرسد. سی دوری سابیت اورشه نبی، کشتیبانِ اوته نه پیشتیم را به او می‌نماید. گیلگمش با کشتی او به جایگاه اوته نه پیشتیم می‌رسد و ماجرای خود را برایش می‌گوید. اوته نه پیشتیم می‌گوید مرگ تقدیر گریزناپذیر انسان است.
لوح ۱۱

گیلگمش از راز جاودانگی اوته نه پیشتیم می‌پرسد. اوته نه پیشتیم ماجرای طوفان بزرگ را تعریف می‌کند. در زمان طوفان بزرگ، او به دستور اآ کشتی ای ساخت و یک جفت از هر حیوانی در آن گذاشت. وقتی خدایان از زنده بودن او مطلع شدند، او و جفتش را در شمار خدایان قرار داده و ساکن آن سوی دریا کردند.

آن گاه اوته نه پیشتیم جای گیاه جاودانگی را بر گیلگمش آشکار می‌کند و گیلگمش آن را می‌یابد. ولی وقتی به شست و شوی خود مشغول است، ماری آن را می‌خورد و گیلگمش دست خالی به اوروک بازمی‌گردد.
لوح ۱۲

این لوح ارتباطی با حماسه ندارد.

گیلگمش انکیدو را برای بازگرداندن چیزی به دنیای زیرین می‌فرستد و به او توصیه‌هایی می‌کند تا بتواند برگردد. اما انکیدو به توصیه‌های گیلگمش عمل نمی‌کند و در دنیای زیرین گرفتار می‌شود. گیلگمش از خدایان طلب یاری می‌کند و اآ اجازه می‌دهد که روح انکیدو بالا بیاید. انکیدو احوال دنیای زیرین را برای گیلگمش بازمی‌گوید.

انکیدو

اِنکیدو در اسطوره‌های سومری همزاد، یار و همراه گیلگامش است. در این اسطوره‌ها، انکیدو به عنوان شخصی وحشی ترسیم شده که توسط حیوانات پرورده شده‌است. نام انکیدو به معنی «آفریده انکی» است.

انکیدو به فرمان انو و به دست ارورو آفریده شد و آفریده‌ای از خاک رس است و از دم و خون نی نیب زاده شده.

او همچون مادرش (ری شت) قدرت خواب‌گزاری دارد، پس از آنکه ایشتار بر گیلگامش و انکیدو خشم می‌آورد(به خاطر کشتن نر گاو آسمانی) انکیدو دچار تب و بیماری می‌شود و مرگ او آغاز مهم‌ترین بخش حماسه گیلگامش است.

گیلگمش

بر پایه فهرست شاهان سومر، گیل گمش پنجمین شاه اوروک و پسر لوگالباندا بود که در حدود ۲۷۰۰ سال پیش از میلاد مسیح [۱] در یک دوره ۱۲۵ ساله بر سومریان حکمرانی می‌کرد. افسانه‌ها مادر او را ایزدبانویی به نام نینسون دانسته‌اند.
تمدن‌های باستانی آسیای غربی
میان‌رودان، سومر، اکد، آشور، بابل
حتیان، هیتی‌ها، لیدیه
ایلام، اورارتو، منائیان، ماد، هخامنشی
امپراتوری‌ها / شهرها
سومر: اوروک – اور – اریدو
کیش – لاگاش – نیپور – اکد
بابل – ایسین – اموری - کلدانی
آشور: آسور، نینوا، نوزی، نمرود
ایلامیان – شوش
هوری‌ها – میتانی
کاسی‌ها – اورارتو
گاهشماری
شاهان سومر
شاهان ایلام
شاهان آشور
شاهان بابل
شاهان ماد
شاهان هخامنشی
زبان
خط میخی
آرامی – هوری
سومری – اکدی
زبان مادی
ایلامی
اساطیر میان‌رودان
انوما الیش
گیل گمش – مردوخ
نیبیرو

اوروک یکی از شهرهای باستانی میان‌رودان در جنوب عراق کنونی بوده است. حماسه معروف گیلگامش درباره او است.

حماسه گیل گمش در ۱۲ لوح ذکر می‌شود. حوادث این ۱۲ لوح به طور تیتروار چنین است: الواح دوازده گانه:

• گیل گمش، آن که از هر سختی شادتر می‌شود... آفرینش انکیدو، و رفتن وی به اوروک، شهری که حصار دارد.

• بازیافتن انکیدو گیل گمش را و رای زدن ایشان از برای جنگیدن با خومبه به، نگهبان جنگل سدر خدایان.

• ترک گفتن انکیدو شهر را و بازگشت وی.

نخستین رویای انکیدو

• برانگیختن شمش _ خدای سوزان آفتاب _ گیل گمش را به جنگ با هومبابا و کشتن ایشان دروازه بان هومبابا را.

• رسیدن ایشان به جنگل های سدر مقدس

نخستین رویای گیل گمش

دومین رویای گیل گمش

جنگ با خومبه به و کشتن وی، بازگشتن به اوروک.

• گفت و گوی گیل گمش با ایشتار _ الهه عشق _ و برشمردن زشتکاری های او.

جنگ گیل گمش و انکیدو با نر گاو آسمان و کشتن آن و جشن و شادی بر پا کردن.

• دومین رویای انکیدو

بیماری انکیدو

• مرگ انکیدو و زاری گیل گمش

شتاب کردن گیل گمش به جانب دشت و گفت و گو با نخجیرباز.

• سومین رویای گیل گمش

رو در راه نهادن گیل گمش در جست و جوی راز حیات جاویدان و رسیدن وی به دروازهٔ ظلمات، گفت و گو با دروازه بانان و به راه افتادن در دره‌های تاریکی.

راه نمودن شمش _ خدای آفتاب _ گیل گمش را به جانب سی د.ری سابی تو فرزانه کوهساران نگهبان درخت زندگی

رسیدن گیل گمش به باغ خدایان

• گفت و گوی گیل گمش و سی دوری سابی تو؛ و راهنمایی سی دوری سابی تو، خاتونی فرزانه، گیل گمش را به جانب زورق ئوت نه پیش تیم. دیدار گیل گمش و اورشه نبی کشتیبان؛ به کشتی نشستن و گذشتن از آب های مرگ.

دیدار گیل گمش و ئوت نه پیش تیم دور، گیل گمش را؛ و شکست گیل گمش. آگاهی دادن ئوت نه پیش تیم دور، گیل گمش را از راز گیاه اعجازآمیز دریا.

به دست آوردن گیل گمش گیاه اعجازآمیز را و خوردن مار، گیاه را و بازگشت گیل گمش به شهر اوروک

• عزیمت گیل گمش به جهان زیرین خاک و گفت و گوی او با سایه انکیدو. پایان کار گیل گمش.

لذت

لذت، طیف گسترده‌ای از حالات ذهنی است که انسان‌ها و دیگر حیوانات بعنوان چیزی مثبت، خوشی‌آور، یا باارزش تجربه می‌کنند. لذت شامل حالات ذهنی مشخص‌تری همچون شادی، تفنن، خوشی، خلسه، و رضامندی می‌باشد. در روانشناسی، اصل لذت، لذت را بعنوان یک ساز و کار بازخورد (مکانیسم فیدبک) مثبت توصیف می‌کند که موجودات زنده را در آینده به باز آفرینی شرایطی که لذت‌بخش یافته‌اند ترغیب می‌کند. بر اساس این نظریه، به همین ترتیب موجودات زنده برای اجتناب از شرایطی که در گذشته موجب رنج شده نیز انگیخته می‌شوند.

تجربهٔ لذت، تجربه‌ای ذهنی است و افراد مختلف، انواع و مقادیر متفاوتی از لذت را در شرایط یکسان تجربه خواهند کرد. بسیاری از تجربه‌های لذت‌بخش با ارضای محرکه‌های زیستی اساسی، همچون خوردن، ورزش یا رابطهٔ جنسی در ارتباط هستند. دیگر تجربه‌های لذت‌بخش با تجارب اجتماعی و محرکه‌های اجتماعی همچون تجربهٔ احساس فخر، سرشناسی، و خدمت در ارتباط هستند. تقدیر از بابت آثار و فعالیت‌های فرهنگی همچون هنر، موسیقی، و ادبیات اغلب لذت‌بخش هستند.

در سال‌های اخیر، پیشرفت‌های قابل‌توجهی در شناخت مکانیسم‌های مغز که زمینه‌ساز لذت هستند، صورت گرفته است. یکی از اکتشافات کلیدی توسط کنت بریج انجام شد که نشان داد لذت تجربه‌ای یگانه نیست. بلکه، لذت از چندین فرایند مغزی شامل علاقه، تمایل، و فراگیری تشکیل شده است که توسط شبکه‌های مغزی مجزا، هرچند همپوشان، پشتیبانی می‌شوند. بطور خاص این پژوهش با بهره‌گیری از واکنش‌های عینی لذت‌محور در انسان‌ها و دیگر حیوانات صورت گرفته است، مثلاً بررسی حالات چهرهٔ مربوط به 'علاقه' و 'عدم علاقه' به ذوقیات همسان میان انسان و بسیاری از دیگر پستانداران.

آب

آب یکی از مواد مایع و فراوان‌ترین مادهٔ مرکب بر روی سطح کره زمین و بستر اولیه حیات به شکلی که امروزه می‌شناسیم، است. بیش از ۷۵٪ وزن یک انسان از آب تشکیل شده‌است و نیز بیش از ۷۰٪ سطح کره زمین را آب پوشانده است (نزدیک به ۳۶۰ میلیون از ۵۱۰ میلیون کیلومتر مربع) با وجود این حجم عظیم آب تنها ۲ درصد از آبهای کره زمین شیرین و قابل شرب است و باقی آن به علت محلول بودن انواع نمک‌ها خصوصاً نمک طعام غیر قابل استفاده است. از همین دو درصد آب شیرین بیش از ۹۰ درصد به صورت منجمد در دو قطب زمین و دور از دسترس بشر واقع شده‌است.

بیشترین چگالی آب خالص در دمای ۳٫۹۸ درجه سلسیوس (۳۹٫۱۶ درجه فارنهایت) حاصل می‌شود که برابر ۱ گرم بر سانتی‌متر مکعب[۱] یا ۱۰۰۰ کیلوگرم بر متر مکعب است.[۲]

محتویات

    ۱ نام‌گذاری آب
    ۲ ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی
        ۲.۱ مولکول
        ۲.۲ خواص فیزیکی آب (مقطر)
    ۳ منابع آب در کره زمین
    ۴ استفاده از آب
        ۴.۱ کمبود آب
        ۴.۲ آلودگی آب شرب و اهمیت تصفیه آب
    ۵ جنبه دینی
    ۶ جستارهای وابسته
    ۷ پانویس
    ۸ منابع

نام‌گذاری آب

آب در گویش‌های محلی به نامهای مختلف یاد می‌شود. برای مثال در زبان خراسان جنوبی به آن ِأو (به ضم همزه)(ow)می‌گویند. ؛

در فیزیک بر اساس حالت ماده آب معمولاً به این نام‌ها خوانده می‌شود:

    جامد؛ یخ
    مایع؛ آب
    گاز؛ بخار آب
    پلاسما:بخار آب گرم تر

در علم هواشناسی حالت‌های مختلف آب بر اساس نوع بارش یا معلق بودن آن در جو طبقه بندی می‌شود:

    باران
    تگرگ
    برف
    رگبار
    مه
    ابر
    شبنم
    بخار

در علم محیط زیست:

    آب آشامیدنی
    فاضلاب یا پساب
    رواناب
    آب جاری
    مردآب
    گندآب
    تالاب
    دالاناب

بر اساس منبعی که آب در آن قرار دارد و یا از آن به دست می‌آید:

    آب زیرزمینی
    آب معدنی
    آب سطحی
    آب دریا
    آب چشمه
    آب قنات
    آب چاه

بر اساس نوع مصرف:

    آب آشامیدنی (یا آب شیر یا آب شرب)
    آب معدنی
    آب خالص
    آب یونیزه قلیایی سبک

بر اساس کیفیت فیزیکی:

    آب تلخ
    آب شیرین

بر اساس مشخصات شیمیایی:

    آب سنگین
    آب مقطر

بر اساس مسائل مذهبی:

    آب جاری - اسلام
    آب کر - اسلام
    آب قلیل - اسلام
    آب مضاف - اسلام
    آب مطلق - اسلام
    آب مقدس - مسیحیت

ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی
مولکول‌های آب و پیوند هیدروژنی
مولکول
نوشتار اصلی: آب (مولکول)

فرمول شیمیایی آب، H۲O است؛ مولکول آب از دو اتم هیدروژن و یک اتم اکسیژن تشکیل شده‌است که با پیوندهای کووالانس به هم متصل شده‌اند. اتم‌های هیدروژن دارای بار مثبت هستند و با زاویه نزدیک به ۱۰۵ درجه در اطراف اتم اکسیژن قرار گرفته‌اند که این موضوع باعث قطبی شدن پیوندهای مولکول آب شده‌است.[۳] جرم مولی آب برابر ۱۸ گرم بر مول می‌باشد.[۴]
خاصیت مویینگی آب و جیوه به صورت کاو و کوژ

وزن مولکولی آب ۱۸ است. با این وزن مولکولی در شرایط کره زمین ( از نظر فشار و دما ) آب می‌بایستی به‌حالت گاز باشد.

امونیاک با وزن مولکولی ۱۷ در ۳۳ درجه سانتیگراد زیر صفر به حالت بخار است. سولفید هیدروژن Hydrogen sulfide (گاز فاضلاب) که وزن مولکولی آن ۳۴ است در پایین‌تر از ۵۹ درجه سانتیگراد زیر صفر هنوز بخار است.

توجه کنیم که آب تقریبا سه چهارم مساحت زمین را پوشانیده و تاثیر مهمی روی حرارت هوا و شرایط جوی دارد. اگر آب این حالت استثنایی را نداشت تغییرات جوی٬ شکل بلای آسمانی به‌خود می‌گرفت. و حیات در آن پایدار نمی‌ماند.
خواص فیزیکی آب (مقطر)

بی‌بو، بی‌رنگ و بی‌طعم. آب خواص ویژه‌ای دارد که آن را از دیگر مایعات متمایز کرده‌است. از این خواص ویژه می‌توان به ظرفیت گرمایی بالا، افزایش غیرعادی حجم به هنگام انجماد، کشش سطحی بالا، گرانروی بسیار پایین و بالا بودن گرمای نهان تغییر فاز اشاره نمود. دلیل بسیاری از این خاصیت‌ها وجود پیوند هیدروژنی در میان مولکولهای آب است.[۵] چگالی آب در دمای ۲۵ درجه سانتی‌گراد و فشار ۱ آتمسفر برابر ۰٫۹۹۸ گرم بر سانتمیتر مکعب است. آب در فشار ۱ آتمسفر در دمای ۱۰۰ درجه سانتی‌گراد می‌جوشد و در دمای صفر درجه سانتی‌گراد منجمد می‌شود.[۳]

همچنین آب در ۴ درجه سانتی گراد بیشترین چگالی یعنی ۱ گرم بر سانتیمتر مکعب را دارد، که این مسئله از لحاظ علمی بسیار جالب است و یک استثنا به شمار می‌آید.
منابع آب در کره زمین
نوشتار اصلی: موجودیت آب در کره زمین

اگر کسی از فضا به زمین نگاه کند، آن را یک سیاره آبی رنگ و پر از آب خواهد دید. حجم کل آب‌های موجود در کره زمین، رقمی در حدود ۱٬۳۶۰ میلیون کیلومتر مکعب تخمین زده شده‌است. این حجم با توجه به چرخهٔ آب به طور دائم در بین منابع مختلف در حال جابه‌جایی‌است.[۶]

مهمترین منابع آب در کره زمین عبارتند از:[۷]

    آب‌های زیرزمینی (چاه، چشمه و قنات)
    آب‌های جوی (باران و برف)
    آب‌های سطحی (رودخانه، دریاچه، دریا و اقیانوس)

همچنین بخشی از آب موجود در کره زمین به‌صورت بخار در آتمسفر و بخش دیگری نیز به‌صورت جامد در یخچال‌های طبیعی وجود دارد.

حجم تقریبی میزان آب ذخیره شده در این منابع به این شرح است[۶]:

    اقیانوس‌ها: حدود ۱٬۳۲۰ میلیون کیلومتر مکعب (۹۷٫۲٪)
    یخچال‌های طبیعی: حدود ۲۵ میلیون کیلومتر مکعب (۱٫۷٪)
    سفره‌های زیرزمینی: ۱۳ میلیون کیلومتر مکعب (۰٫۹٪)
    آب‌های شیرین موجود در در دریاها، دریاچه‌ها و رودها: ۲۵۰ هزار کیلومتر مکعب (۰٫۰۲٪)
    بخار آب در هواکره حدود ۱۳ هزار کیلومتر مکعب (۰٫۱۰٪)

استفاده از آب

میانگین جهانی توزیع میزان استفادهٔ آب در بخش‌های مختلف در سال ۲۰۰۳ به صورت زیر بود:[۸]

    کشاورزی: حدود ۶۹٪
    صنعت: حدود ۲۳٪
    مصارف خانگی: حدود ۸٪

بخش کشاورزی به دلیل آبیاری محصولات میزان زیادی آب مورد استفاده قرار می‌دهد. از سال ۱۹۶۰ میانگین جهانی میزان برداشت آب از منابع به منظور آبیاری زمین‌ها ۶۰٪ افزایش یافته‌است و این در حالی‌است که بین ۲۰٪ تا ۳۰٪[۹] آن تبخیر یا جاری می‌شود و به هدر می‌رود . میزان برداشت آب در کشورهای درحال توسعه به علت نداشتن ابزار مناسب دوبرابر کشورهای توسعه‌یافته برای هر هکتار است، درحالی که میزان محصولات کشاورزی آن‌ها یک‌سوم می‌باشد. به‌علاوه، در اکثر نقاط خشک و نیمه‌خشک، به علت کمبود بارش‌های جوی، ۹۰٪ آب مورد نیاز برای آبیاری زمین‌ها از آب شیرین تأمین می‌گردد، درحالی که کشورهای توسعه‌یافته این رقم را به ۴۰٪ رسانده‌اند.[۱۰][نیازمند منبع]

توزیع میزان استفادهٔ آب به‌منظور مصارف خانگی نیز در نواحی گوناگون مختلف می‌باشد. به طور مثال و طبق آمار منتشر شده توسط برنامه عمران سازمان ملل متحد در سال ۲۰۰۶، میانگین میزان آب مصرفی در ایالات متحده حدود ۵۷۵ لیتر و در اروپا بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ لیتر در روز برای هر شخص می‌باشد، درحالی که در کشور موزامبیک این رقم حدود ۱۰ لیتر می‌باشد.[۱۱]
کمبود آب
وضعیت کنونی بحران آب در جهان

اگرچه حجم کلی آب‌های موجود برروی زمین نسبتاً زیاد می‌نماید اما متجاوز از ۹۷٪ این آب‌ها در دریاها و اقیانوسها متمرکز هستند و حدود ۲٪ نیز به صورت یخ و یخچال‌ها در مناطق قطبی تجمع یافته‌است. از یک درصد آب باقی‌مانده نیز بخش زیادی در اعماق زمین بوده که استخراج آن مشکل و از دسترس انسان به دور است.[۱۲]

به‌علاوه، منابع آب شیرین در سطح زمین به طور یک‌نواخت توزیع نشده‌اند. درحال حاضر، ۹ کشور ۶۰٪ کل منابع آب شیرین را به خود اختصاص می‌دهند: کانادا، چین، کلمبیا، پرو، برزیل، روسیه، ایالات متحده آمریکا، اندونزی و هند.

در مقابل حدود ۸۰ کشور با کمبود آب مواجه‌اند که برخی از آن‌ها تقریباً به هیچ منبع آب شیرین قابل توجهی دسترسی ندارند: کویت، بحرین، مالت، امارات متحده عربی، سنگاپور، اردن و لیبی.

با توجه به افزایش روزافزون جمعیت، توسعهٔ صنایع و افزایش آلودگی منابع آب شیرین، دسترسی به آب کافی و مناسب در برخی از کشورها به یک بحران جدی تبدیل شده‌است.[۱۰]
آلودگی آب‌های رودخانهٔ تیته در برزیل. در بسیاری از کشورها، علارغم وجود منابع کافی آب شیرین، تأمین آب آشامیدنی سالم با مشکل روبه‌رو است.

طبق آمار برنامه عمران سازمان ملل متحد در سال ۲۰۰۶:

    ۱٫۱ میلیارد نفر به آب آشامیدنی دسترسی ندارند.[۱۳]
    ۲٫۶ میلیارد نفر به آب کافی برای بهداشت دسترسی ندارند.[۱۳]
    ۷۰۰ میلیون نفر در ۴۳ کشور با مشکل کمبود پیوستهٔ آب مواجه هستند.[۱۴]
    ۱٫۸ میلیون کودک زیر ۵ سال هر روز از ابتلا به اسهال به علت آشامیدن آب ناسالم می‌میرند.[۱۵]

آلودگی آب شرب و اهمیت تصفیه آب

آب بیش از دوسوم سطح کره زمین را پوشانده‌است. ۹۷٫۶۳ درصد از آب‌های موجود در این سیاره در اقیانوس‌ها و دریاها انباشته شده‌اند، لیکن تنها حدود ۸/۲ درصد از آب‌های موجود قابل شرب می‌باشد. مقدار قابل توجهی از کل آب‌های سطح کره زمین به‌صورت مناطق قطبی، یخچال‌های طبیعی، رطوبت هوا و خاک می‌باشد که عملاً غیرقابل دسترسی‌است و تنها ۰٫۶۲ درصد از آن در رودخانه‌ها جاری بوده و یا به‌صورت دریاچه‌های آب شیرین و منابع زیرزمینی قرار گرفته‌اند و انسان‌ها آب آشامیدنی خود را از این منابع تأمین می‌نمایند.
Fresh water fountain.jpg

امروزه این منابع محدود آب شیرین قابل دسترس در معرض انواع آلودگی‌های میکروبی و شیمیائی قرار گرفته، و آلاینده‌های فراوانی از طریق فاضلاب‌های صنعتی و کودهای شیمیائی منابع حیاتی انسان‌ها را به طور جدی تهدید می‌نماید.

۱) متأسفانه با توسعه تمدن جدید و صنعتی شدن جوامع، فاضلاب‌های صنعتی، مواد سمی، فلزات سنگین و آلودگی‌های مضر که برای سلامتی موجود تهدید به شمار می‌آید، از قبیل اسیدیته آزاد، مواد قلیائی، گازهای سمی، مواد رادیواکتیو، میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا، چربی و روغن و... را وارد آب‌های شیرین قابل دسترس می‌نمایند.

۲) مواد شوینده که در عصر ما بسیار توسعه یافته و حجم وسیعی را تشکیل می‌دهد، هر روز و هر ساعت از طریق چاه‌های فاضلاب وارد آب‌های زیرزمینی گردیده و مولکول‌های کربن‌دار حلقوی (هیدروکربورها) موجود در آنکه به آسانی قابل استحاله و تغییر نیستند، را وارد آب‌های زیرزمینی می‌گردانند و آلودگی شیمیائی ایجاد می‌نمایند. متأسفانه با تمام تلاشی که به عمل آمده در حال حاضر فقط ۲۵ درصد از پاک کننده‌ها (دترجنت‌ها) در شرایط معمولی تجزیه می‌گردند (جزء انواع تجزیه شونده می‌باشند) و ۷۵ درصد آن‌ها استحاله نمی‌گردد و مولکول‌های حلقوی کربن‌دار آن‌ها شکسته نمی‌شوند.

۳) تصفیه‌خانه‌های آب شرب جهت مبارزه با آلودگی‌ها با اضافه کردن مقداری کلر که ارزان‌ترین و قابل دسترس‌ترین آنتی‌اکسیدان است، میکروب‌ها و ویروس‌ها را در شرایطی خاص (نه به طور کامل) از بین می‌برند. هنگامی که کلر به عنوان گندزدائی کننده در تصفیه آب به کار می‌رود، در اثر ترکیب کلر با مواد آلی مثل اسید هیومیک تولید تری‌هالومتان‌ها THMs یا هالوفرم‌ها را می‌نماید، تری‌هالومتان‌های اصلی عبارتند از: کلروفرم (CHCL3)، برمودی کلرومتان (CHBrCL2)، دی‌برموکلرومتان (CHBr2CL) و برموفرم (CHBr3). شواهدی در دست است که این ترکیبات خاصیت سرطان‌زائی دارند، که برای سلامتی انسان‌ها جداً زیان‌بخش تشخیص داده شده‌اند. در شکل تصفیه آب به‌صورت رایج این‌گونه مواد همچنان در آب باقی می‌مانند و کلر اضافی باقی‌مانده نیز اثر زیان‌آور خود را بر سلامتی انسان‌ها وارد می‌سازد. در هر حال تصفیه‌های اولیه تأثیر زیادی در رابطه با مقابله با آلودگی شیمیائی و عناصر محلول در آب نمی‌توانند انجام دهند. فلزات مضر و نمک‌های زیان‌آور همچنان از طریق آب آشامیدنی وارد بدن انسان‌ها می‌گردند و اثرات تخریبی خود را به‌جای خواهند گذاشت.

۴) آب حاوی محلول نمک‌ها و فلزات زیان‌آور، که میزان آن با: رسانایی الکتریکی و مجموع جامدات محلول،[۱۶] مشخص می‌گردد، متابولیسم سلولی و سوخت و ساز سلول‌های بدن انسان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و دررسیدن غذا و اکسیژن کافی به نسوج و بافت‌های بدن اختلال ایجاد می‌نماید. این اختلال به‌صورت خستگی مفرط، ناراحتی‌های پوستی، ضعف در عضلات بدن، سردرد و... ظاهر می‌گردد. مواد زائد آب در سیستم گردش خون به‌صورت رسوباتی در جداره رگ‌ها باقی می‌مانند و موجب تصلب شرائین، فشار خون، کاهش کارائی کلیه‌ها و کاهش ترشحات مفید غدد بدن و نهایتاً سکته‌های قلبی، مغزی و سایر عوارض خطرناک می‌گردند.

۵) میزان آب موجود در بدن انسان ۶۶ درصد تا ۸۵ درصد است که مقدار آن در خون ۷۹ درصد می‌باشد. آب سالم و بهداشتی آبی‌است که قادر به انجام مأموریت‌های ضروری برای حیات پرنشاط و سالم باشد. سوخت و ساز سلولی عمدتاً توسط آب صورت می‌پذیرد و آب به طور دائم سلول‌ها و بافت‌ها را با حمل مواد غذائی تغذیه کرده و سپس مواد زائد آن‌ها را به خارج از بدن حمل می‌کند، که در صورت اشباع بودن مولکول‌های آب از عناصر زائد این توانائی کاهش می‌یابد و عوارض آن به‌صورت‌های گوناگون در زندگی ما ظاهر می‌گردد.

۶) توجه به امر بهداشت آب آشامیدنی و مضرات ناشی از آلودگی‌های مختلف آب در سال ۷۸ توجه همراهان گروه تصفیه آب را به خود جلب نمود. آنان جهت پرهیز دادن از امراض و ناراحتی‌های ناشی از این آلودگی‌ها، و توسعه آگاهی عمومی نسبت به آن‌ها تلاش‌های خود را آغاز کردند. استفاده گسترده از سیستم‌های تصفیه اسمز معکوس از نتایج این فعالیت‌هاست. اسمز معکوس سیستمی‌است که با بهره‌گیری از قانون اسمز در طبیعت می‌تواند آب‌های آلوده و ناسالم با عبور دادن از فیلتری مخصوص به نام غشاء به آب سالم بهداشتی تبدیل نماید، که نزدیک به مختصات استاندارد سازمان بهداشت جهانی می‌باشد. این سیستم مولکول‌های آب را غربال کرده و مولکول‌های اشباع نشده و سالم را از مولکول‌های اشباع شده جدا می‌نماید. انواع میکروب‌ها و ویروس‌ها که در اندازه‌های فیزیکی ۰۳/۰ تا ۳ میکرون مشخص می‌گردد و همچنین انواع فلزات سنگین و نمک‌های زیان‌آور را به‌صورت پساب خارج می‌نماید و تنها به آب سالم و بهداشتی اجازه عبور و خروج از سامانه را می‌دهد که قابل شرب و اطمینان‌آور است.
جنبه دینی

آب که از دیرباز به سبب حیاتی بودن مقدس شمرده می‌شود در یک آیین معنوی کاربردی تقدسبخش پیدا می‌کند. تقدس آن بهگونه‌ای است که از یک سوی نماد زیست و زندگی و از سوی دیگر نماد پالایش و طهارت می‌باشد. آب در ترکیب با یک آیین‌های پاکیزگی و طهارت تبدیل به رکن اساسی در آیینهای مذهبی می‌شود.[۱۷] بر اساس باورهای اسلامی آب تنها مایع پاک کننده است. البته پاکی تنها به تمیزی اشاره نمی‌کند و مفهومی گسترده تر را فرا می‌گیرد. بر اساس دستور اسلام، هر مسلمان در روز باید ۵ بار با آب وضو بگیرد. وضو گرفتن قبل از خواندن نماز واجب است. همچنین در موارد بسیاری مسلمانان باید بدن خود را بطور کامل با آب شست و شو دهند که به آن غسل می‌گویند. البته غسل‌های مستحبی نیز در برخی روزهای عید و مناسبت‌های خاص از سوی رهبران اسلامی توصیه شده که موجب پاکی و طهارت جسم و در نتیجه ارامش روحی نیز می‌شود. این متن برداشتی است که منبع آن راهنمای فتاوای آیت الله خامنه‌ای است.[۱۸]

برخی باورهای دینی برای این عنصر مادی به خاطر پالایندگی جسم مرتبه پالایندگی روح نیز قائل شده‌اند. در بیان اسطوره ایزیس از ایزدان مصری آمده‌است که پیکر مرده ایزیس در آبهای نیل شناور بود و به زندگی برگشت به این خاطر که در آبهای نیل غسل داده شد. ایزدبانوی ماه، در اساطیر قبایل مائوری نیوزیلند، به نام مارما پس از اینکه به طور کامل از بین می‌رود، هرگاه در آبهای زندگانی خود را شستوشو می‌دهد دوباره شکوه گذشته خود را بازمی‌یابد.[۱۷]

نام وایورا،[۱۹] ایزدبانوی تندرستی در جزایر پلی‌نزی مرکزی، به معنای «آب زندگانی» است. در داستان حماسی گیلگمش، وقتی گیلگمش خسته و درمانده به دنبال زندگی جاودان رهسپار می‌شود، با سیدوری برخورد می‌کند. او در پاسخ گیلگمش که زندگی جاودان را خواستار است، نخست به او گوشزد می‌کند که زندگی جاودان ویژه ایزدان است و در این میان سهم انسان، لذت بردن از مواهب زندگی است. او خطاب به گیلگمش می‌گوید پوشاک نو به تن کن، تن را در آب بشوی و...[۱۷]

در این اسطوره شستن تن در آب، جزیی از سهم و قسمت انسان از زندگی، و از مواهب ارزشمندی که خدایان به انسانها بخشیدهاند، محسوب می‌شود.

تنگ تیکاب

تنگ تیکاب و به زبان محلی تنگ تیکو نام تنگه ای معروف در دامنه کوه شمالی کازرون است.در فصل زمستان و فصل بهار به دلیل ریزش آب فراوان از صخره های موجود در تنگه آنجا را به محیطی مصفا و دلگشا تبدیل کرده که مردم شهر را به آنجا می کشاند تا از مناظر زیبای طبیعی آن لذت ببرند. صدای ریزش قطرات آب، سنگ های پوشیده از سبزه و گیاهان خودرو، چشم هر بیننده ای را به خود جذب می کند.
امکانات

در چند سال اخیر به همت شهرداری کازرون این مکان به پارکی زیبا و فرح انگیز مجهز به برج های نوری، استخرهای بزرگ و آبشار مصنوعی تبدیل شده است.

کازرون

شهر کازرون مرکز شهرستان کازرون در بخش باختری استان فارس با تاریخی کهن، دارای آثار باستانی و تاریخی فراوان می باشد که در طول تاریخ مورد توجه سلاطین و صاحبان قدرت بوده‌است. به سبب جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی، طبیعی و مذهبی همواره گردشگران بسیاری را به سوی خود فرا می‌خواند. کـازرون بارها به سبب زلزله با خاک یکسان و از نو ساخته شده‌است.

نورد، بلدالعتیق، شهر کهنه، شهر سبز، گازرگاه، گازران، گازرون، کازران، کوه زران و دمیاط عجم از نام‌های پیشین کازرون می باشد. کازرون در دوره ساسانیان، به فرمان شاپور اول تأسیس شد.[۲]

این شهر در دوران طلایی اسلام یکی از بزرگترین مراکز و موطن بسیاری از دانشمندان، شاعران، صوفیان و دیگر بزرگان بوده‌است. از این شهر همواره به عنوان یکی از مهم‌ترین و بزرگترین مراکز و شهرهای تمدن و فرهنگ اسلامی یاد می‌شود. کازرون یکی از مراکز علم و دانش اسلامی و نوآوری در دوران طلایی اسلام بود.

این شهر از مراکز بزرگ صوفیان نیز بوده‌است.[۳]

از سده ۴ و ۵ هجری قمری این شهر توسط شیخ ابواسحاق کازرونی مسلمان شد. زبان اکثریت مردم کازرون پارسی و به گویش کازرونی سخن می گویند. هنرهای رایج در کازرون دولچه دوزی، نمدمالی، سفال گری ، گیوه دوزی و... هستند.[۴]

پرونده شهر باستانی بیشاپور برای ثبت در میراث جهانی یونسکو ارسال شده‌است.[۵] این شهر دارای بناهای تاریخی و مذهبی بسیاری است که قابلیت گردشگری دارند. طبیعت کازرون نیز از مراکز گردشگری در فارس و ایران است.[۶] کازرون از شهرها و پایتخت‌های قدیمی ایران است و اکنون از نگاه جمعیتی، دومین شهر پرجمعیت استان فارس، سومین شهرستان پرجمعیت فارس، پنجاه و سومین شهرستان پرجمعیت ایران است.[۷]

مسافت شهر کازرون با شیراز ۱۲۰ کیلومتر و تا تهران ۱۰۶۰ کیلومتر است.[۳]

اقتصاد شهرستان کازرون برپایه کشاورزی، دام پروری و صنایع استوار است. مهم‌ترین فراورده‌های آن گندم، مرکبات، پنبه، تره بار و فراورده‌های دامی است. در شهرستان کازرون کشاورزی صنعتی و سنتی رایج است.[۳]

محتویات

    ۱ تاریخ
        ۱.۱ روند نامگذاری
        ۱.۲ چهره نخستین
        ۱.۳ پیشینه کازرون و کازرونیان
        ۱.۴ کازرون در زمان ساسانیان
        ۱.۵ آثار تاریخی
    ۲ جمعیت
    ۳ دین
        ۳.۱ اسلام
        ۳.۲ مکان‌های مذهبی
        ۳.۳ مراسم‌های مذهبی
    ۴ فرهنگ
        ۴.۱ کازرون و شاهنامه
        ۴.۲ لهجه کازرونی
        ۴.۳ بزرگان
        ۴.۴ کازرون و فارس در جنگ جهانی اول
        ۴.۵ نژاد و زبان و فرهنگ
        ۴.۶ روز کازرون
        ۴.۷ شهرهای خواهرخوانده
        ۴.۸ همایش‌ها
        ۴.۹ کازرون در اشعار فارسی
        ۴.۱۰ محمد بحرانی
        ۴.۱۱ محسن پزشکیان
        ۴.۱۲ مهدی تقی‌نژاد
        ۴.۱۳ تهرانی (موید الشعرا)
        ۴.۱۴ سید هادی حایری
        ۴.۱۵ خواجوی کرمانی
        ۴.۱۶ نظام‌الدین سروستانی
        ۴.۱۷ سعدی
        ۴.۱۸ شاه داعی‌الله
        ۴.۱۹ نصرالله مردانی
        ۴.۲۰ میرزا زین‌العابدین (مرشد)
    ۵ هنر
        ۵.۱ صنایع دستی
        ۵.۲ سینماها
        ۵.۳ موزه‌ها
        ۵.۴ مجتمع‌های فرهنگی هنری و نگارخانه‌ها
    ۶ آموزش
        ۶.۱ دانشگاه‌ها
        ۶.۲ تاریخ مدارس
        ۶.۳ فرهنگسراها و کتابخانه‌ها
        ۶.۴ رصدخانه
        ۶.۵ ورزشگاه
        ۶.۶ ورزش
    ۷ مراکز باستان شناسی و تحقیقاتی
    ۸ ترابری بین شهری
        ۸.۱ راه آهن
        ۸.۲ پایانه مسافربری
        ۸.۳ راه‌های مهم
    ۹ گردشگری
        ۹.۱ هتل
        ۹.۲ مکان‌های تفریحی
        ۹.۳ مشهورترین بناهای تاریخی
    ۱۰ صنعت و اقتصاد
        ۱۰.۱ استخراج نفت در شهرستان کازرون
        ۱۰.۲ نیروگاه‌ها
    ۱۱ پتروشیمی
        ۱۱.۱ شهرک‌های صنعتی
        ۱۱.۲ کارخانه‌های مهم
        ۱۱.۳ پارچه‌ها و محصولات کازرون قدیم
        ۱۱.۴ خوراکی های سنتی کازرون
        ۱۱.۵ ره آورد
        ۱۱.۶ کشاورزی
    ۱۲ مراکز دولتی
        ۱۲.۱ نقش نظامی
        ۱۲.۲ سیاست
            ۱۲.۲.۱ فرمانداری
            ۱۲.۲.۲ شهرداری
    ۱۳ جغرافیا
        ۱۳.۱ موقعیت
        ۱۳.۲ محلات
        ۱۳.۳ آب و هوا
        ۱۳.۴ دما
        ۱۳.۵ پوشش گیاهی
        ۱۳.۶ حوضه آبریز
        ۱۳.۷ زلزله‌ها
    ۱۴ بهداشت و درمان
        ۱۴.۱ بیمارستان
        ۱۴.۲ درمانگاه
    ۱۵ رسانه‌ها
        ۱۵.۱ نشریات
        ۱۵.۲ انتشارات
    ۱۶ فضای شهری
        ۱۶.۱ پارک‌ها
    ۱۷ نگارخانه
    ۱۸ جستارهای وابسته
    ۱۹ منابع

تاریخ
نوشتار اصلی: پیشینه کازرون


روند نامگذاری

نام شهر تاریخی کازرون، از گازران و گازرون گرفته شده‌است، زیرا در زمان دیلمیان که کارخانه‌های پارچه‌بافی در کازرون پارچه‌های توزی و دبیکی را می‌بافت و صادر می‌کرد، دوازده هزار گازر یعنی شویندگان الیاف کتان، در این شهر زندگی می‌کردند و به همین جهت این شهر به شهر گازران یعنی شهر گازرها معروف شده بود که نام گازران در بعضی متون به صورت گازران و کازران آمده است. گازران در تلفظ به صورت گازرون و کازرون تحریف یافت و اکنون نام کازرون باقی مانده‌است. در بعضی کتب گازرات نیز آمده است. کازرون به واسطه تولید پارچه‌های مرغوب با شهر دمیاط مصر رقابت می‌کرده و به همین جهت به دمیاط عجم نیز مشهور است. برخی ازاهالی کازرون نیز به‌طور عامیانه وجه تسمیه کازرون را از کوه زرّان می‌دانند و معتقدند چون کوه‌های آن به خاطر داشتـن درختان و ثـمرات جنگلی، زر خیز است، آن را کوه زرّان نامیده و به صورت کازرون تحریف یافته که ریشه تاریـخی ندارد و تنها در اعتقاد برخی از مردم چنین وجه تسمیه‌ای بیان شده‌است.[۳]
چهره نخستین

کازرون در زمان ساسانیان در برگیرنده سه ده نورد، دریس و راهبان بود که روی هم رفته به آن‌ها شهر بلدالعتیق (شهر کهنه) گفته می‌شد. در زمان شیخ ابواسحاق کازرونی از عرفای بزرگ سده چهارم و پنجم با ساخت مسجد جامع مرشدی و توسعه این سه ده شهر کازرون به وجود آمد. پس از تازش اعراب، بیشاپوری‌ها به منطقه‌ای به نام جدس که یکی از روستاهای قسمت اَپاختر کازرون امروزی است، می‌کوچند. پس از آن به گازرگاه و سپس به کازرون مهاجرت می‌کنند. کازرون در دوره هخامنشیان به گازرا نامور بوده‌است. در زمان ساسانیان بدست شاپور یکم از نو ساخته شد. در درازنای تاریخ، کازرون چندین بار با خاک یکسان شده‌است.[۲]
پیشینه کازرون و کازرونیان

    Senmurv.svg ساسانیان: شهر بیشاپور در قسمت اَپاختر بلدالعتیق به فرمان شاپور یکم ساسانی تشکیل شد و پایتخت زمستانی او و یکی از مشهورترین و مهمترین شهرهای ساسانیان شد. بیشاپور سپس با حمله اعراب و شخصی به نام ابوسعید شبانکاره ویران گشت و اکثر مردم آن به روستا جدس در اَپاختر کازرون امروزی مهاجرت کردند. شهر بلدالعتیق (کازرون فعلی) نیز در همین دوره شکل گرفت. در این دوره بزرگانی چون بهرام پسر مردانشاه و اپسای دبیر از این شهر برخواستند.[۲]

همچنین سلمان فارسی (روزبه پسر وخشودان) نخستین شخص از اهالی کازرون و ایران بود که اسلام آورد.[۸]

    پس از ظهور اسلام در ایران مردم از جدس به گازرگاه رفتند و پس از وقوع زلزله در آن به کازرون عزیمت نمودند. کازرونیان همچنان زرتشتی بودند تا این‌که شخصی به نام شیخ ابواسحاق کازرونی ۲۴۰۰۰ کازرونی را مسلمان کرد. در این دوره دو سلسله مشهور و بزرگ مرشدیه (کازرونیه) و بلیانیه به سرپرستی شیخ ابواسحاق کازرونی و شیخ عبدالله بلیانی در این شهر به فعالیت پرداختند.

شیخ امین‌الدین بلیانی (عارف و شاعر بزرگ ایرانی و استاد حافظ و خواجوی کرمانی)، سعیدالدین بلیانی کازرونی (سیره نویس پیامیر اسلام)، اوحدی بلیانی و بسیاری دیگر از خاندان مشهور بلیانی کازرون در این دوره از این شهر برخواستند.

    Timurid.svg تیموریان:علامه جلال الدین محمد دوانی کازرونی، بزرگترین دانشمند عهد تیموریان و قرن نهم بود.
    Il-Khanate Flag svg.png ایلخانیان (پس از حمله مغول):علامه قطب الدین محمود کازرونی، دانشمند بزرگ اهل کازرون در این دوره متولد شد. وی کاشف علت تشکیل رنگین‌کمان بود و تنها کسی که پیش از گالیله به گرد بودن زمین پی برده بود. وی از بزرگان ریاضیات، فیزیک، پزشکی، نجوم، فلسفه، موسیقی و شطرنج ایران بود.
    قاجاریه: پس از وقوع جنگ جهانی اول و حمله انگلیسی‌ها به نیمروز ایران، فارس و کـازرون، ناصر دیوان کازرونی و یارانش به همراه سایر سرداران نیمروز چون صولت‌الدوله قشقایی به جنگ با انگلیسی‌ها پرداختند و پیروز شدند. کازرون در این دوره دارای شهرداری و فرمانداری مستقل شد. همچنین در این دوره میرزا محمدصالح کازرونی اولین دانشجوی ایرانی اعزامی به اروپا بود و پس از بازگشت ، نخستین روزنامه ایران را در تهران به چاپ رسانید. همچنین میرزا حسن عکاس (چهره نگار کازرونی)، پدر عکاسی ایران نخستین عکاسخانه‌های نیمروز را در شیراز و کازرون راه‌اندازی نمود.
    پهلوی: تظاهرات مردم کازرون علیه محمد رضا شاه پهلوی موجب اعلام حکومت نظامی در این شهر شد. کازرون یکی از ۱۱ شهر ایران و ۳ شهر فارس بود که حکومت نظامی در آن اعلام شد. محمدرضا شاه یک بار نیز به قصد تشکیل استان مستقل کازرون به مرکزیت کازرون به این شهر سفر کرد که با تظاهرات مردم کازرون علیه او، این کار انجام نشد. در این دوره ممسنی از کازرون مستقل شد. همچنین با ایجاد محور شیراز-چنارشاهیجان-بوشهر، شهر کازرون در بن‌بست قرار گرفت.
    پرچم ایران جمهوری اسلامی: کازرون در دوران انقلاب یکی از ۱۱ شهری بود که توسط رژیم شاه در آن حکومت نظامی اعلام شد. در جمهوری اسلامی ۱۱۰۰ تن از مردم این شهر در راه دفاع از میهن به درجه شهادت رسیدند.[۳][۲]

کازرون در زمان ساسانیان
ویرانه‌های بیشاپور

در سال‌های بین ۴۸۳ تا ۴۹۵ پس از میلاد، کازرون با تلاش فیروز (پسر بهرام ساسانی) پیشرفت یافت و در زمان قباد در سال‌های ۴۸۷ تا ۴۹۸ پس از میلاد مجدداً توسعه و پیشرفت یافت. محل اولیه شهر در بیشاپور بوده‌است. کازرون در دوره ساسانیان و در زمان پادشاهی شاپور یکم پایتخت ایران زمین بوده‌است.
غار شاپور

اما کازرون را از زمان ساسانیان به چشم سر می‌توان دید. در کمال شکوه و عظمت. با داغ نقش‌های فراوان کنده بر ران کوه‌هایش و سنگ نبشته‌ها به خط پهلوی و شهری سر از خاک در آورده با آتشکده‌های بزرگ سنگی و ستون‌های افتاده کاخی و خلاصه مجسمه‌ها و سفال‌ها وکاشی‌ها و غیره. گویا تخت گاه بهاره شاپور اول شهر شاپور یا بیشاپور بوده که شاید حمله عرب ویرانش کرده باشد و مردم آن به محلی که خرابه‌هایش نزدیک کازرون است و گازرگاه می‌نامندش کوچ کرده‌اند و این‌جا را هم به‌نظر می‌رسد زلزله‌ای زیرورو کرده باشد و زنده‌هایش را کازرون پذیرفته‌است. در این کوچ قدم به قدم و قرن‌ها و قرن‌ها یک جای دیگر هم به نام جدسدر نزدیکی ده دریس فعلی به ما نشان می‌دهد که شاید مدتی هم اجداد کازرونی‌ها در آنجا زندگی داشته‌اند.
آثار تاریخی
ایوان موزاییک بیشاپور

در پهنه شهرستان کازرون آثار تاریخی زیادی وجود دارد. بیشترین آثار این منطقه مربوط به دوره ساسانی است. این احتمال وجود دارد که هیچ کجای سرزمین ایران این اندازه آثار مربوط به دوره ساسانی را در بر نداشته باشد. بزرگ‌ترین و تنها مجسمه سنگی دوره ساسانی، مجسمه شاپور اول واقع در غار شاپور (بزرگترین مجسمه عصر باستان ایران)، شهر تاریخی بیشاپور (به زودی به عنوان سیزدهمین اثر ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت می‌شود)، معبد آناهیتا (الهه آب)و عبور جاده شاهی از این دیار و آثار ارزشمند دیگر، همه و همه حکایت از تاریخ کهن این شهرستان دارد.

.[۲]
جمعیت

طبق آخرین سرشماری انجام شده در سال ۱۳۹۰ جمعیت شهر کازرون برابر 127.328 تن و جمعیت شهرستان برابر 254.704 تن می باشد.
هرم جمعیتی کازرون در سال ۱۳۸۲ مردان     سن     زنان
۵۲۹      بیش‌تر از ۸۰      ۴۸۶
۱٬۴۹۸      ۷۵-۷۹      ۱٬۳۰۵
۲٬۴۹۱      ۷۰-۷۴      ۱٬۹۹۹
۲٬۶۹۲      ۶۵-۶۹      ۲٬۳۲۴
۲٬۲۸۷      ۶۰-۶۴      ۲٬۴۴۲
۲٬۵۳۴      ۵۵-۵۹      ۳٬۲۶۴
۴٬۲۶۵      ۵۰-۵۴      ۴٬۷۴۷
۶٬۴۰۶      ۴۵-۴۹      ۵٬۷۴۱
۷٬۵۷۳      ۴۰-۴۴      ۶٬۹۶۴
۸٬۴۸۰      ۳۵-۳۹      ۸٬۵۸۹
۹٬۴۷۵      ۳۰-۳۴      ۱۰٬۳۱۲
۱۱٬۹۵۱      ۲۵-۲۹      ۱۲٬۵۲۴
۱۹٬۲۳۱      ۲۰-۲۴      ۱۷٬۸۷۷
۲۱٬۷۶۸      ۱۵-۱۹      ۲۰٬۵۸۷
۱۶٬۶۳۵      ۱۰-۱۴      ۱۵٬۴۵۷
۱۳٬۴۰۲      ۵-۹      ۱۲٬۳۸۵
۲۳٬۶۸۹      ۰-۴      ۰

[۹]
دین
اسلام

در زمان حمله اعراب به ایران و پس از آن کازرون بارها پایداری و سرکشی می‌کند و تا آغازهای سدهٔ پنجم هجری قمری کازرونیان بر کیش زرتشتی می‌مانند. شیخ ابواسحاق کازرونی (درگذشتهٔ ۴۲۶ ق.) معروف به شیخ غازی که خود تبار ایرانی داشت ، برای تحمیل دین اسلام به مردم منطقه یورش برد که با مقاوت ۲۴ هزار تن روبرو شد که همه آنها را سر برید و مابقی را وادار به مسلمان شدن کرد. کازرون از مراکز مهم تبلیغ دین اسلام بود به طوری که دو سلسله مشهور مرشدیه یاکازرونیه به سرپرستی شیخ ابواسحاق کازرونی و بلیانیه به سرپرستی شیخ عبدالله بلیانی در این شهر فعالیت می‌کردند و حوزه گسترش آن‌ها تا هند و پاکستان و ترکیه هم می‌رسید، به طوری که طرفداران بسیاری را در کشورهای گفته شده به دست آورده بودند.[۱۰]
ضریح امامزاده سید حسین
مکان‌های مذهبی
نوشتار اصلی: مسجدهای کازرون

از مشهورترین مکان‌های مذهبی کازرون می‌توان امامزاده سید حسین در ۲۰ کیلومتری کازرون (در کنار چشمه سرآب اردشیر) ، امامزاده شاه حمزه در خیابان حضرتی، امامزاده سید محمد نوربخش (کاشی) در بزرگترین گورستان شهر کازرون و قدمگاه خضر نبی که از خیابان‌های قدمگاه و بهجت العما راه ورودی دارد، را نام برد. منطقه کازرون در کل ۱۶۶ بقعه متبرکه دارد. همچنین حوزه علمیه کازرون نیز در این شهر فعال است.[۳]
مراسم‌های مذهبی

برگزاری مراسم تاسوعا و عاشورا حسینی در شهرستان کازرون یکی از منحصر به فرد ترین مراسم در نوع خود در ایران می‌باشد. در این دو روز مراسم تعزیه خوانی به همراه تمامی نمادهای کربلا (شمر، عبیدالله، دست بریده ابوالفضل، شیر بر سر دست بریده اباالفضل، انواع عروسک‌های نمایشی) و حیواناتی از قبیل اسب و شتر در خیابان‌های شهر برای نشان دادن گوشه‌ای از حماسه کربلای حسینی به چشم می‌خورد. در صبح روز عاشورا از زمان طلوع آفتاب در تمامی محلات شهر سورنا و طبل شروع به نوازندگی می‌کنند. این صدا اعلام آمادگی برای بیرون رفتن مردم جهت انجام مراسم می‌باشد. تا نزدیکی ظهر عاشورا تقریباً تمامی مردم شهر با در دست داشتن نمادهای ظهر عاشورا به سمت میدان اصلی شهر جهت تماشای این کارناوال خیابانی می روند .

    مراسم عاشورا

فرهنگ
کازرون و شاهنامه

بنا به روایتی تایید نشده ریشه کازرون در افسانه‌های تاریخی است. می‌گویند سُمغان (دهی در بالای کوه شاپور نزدیک کازرون) همان سمنگان شاهنامه فردوسی است که رستم دنبال رخشش پیاده تا آنجا رفت و از دژهای سپید و پهلو که در حوالی ممسنی امروزی است (یا بودنش در قدیم ثابت شده)در شاهنامه نام برده شده:
دژی بود کش خوانندی سپید         بدان دژ بد ایرانیان را امید
ز پهلو به پهلو کشیده طناب         سراپرده شاه افراسیاب
لهجه کازرونی
نوشتار اصلی: لهجه کازرونی

مردن این منطقه به زبان پارسی لهجه داری (کازرونی) سخن می‌گویند. ریشه این لهجه از زبان پهلوی است که در ایران باستان در میان قوم پارس رواج داشته است. قصه یا به قول مردم محل مثلک‌های ناب و مثل‌ها و شعرهای عامیانه در زبان مردم فراوان است. یک شعر با که با لهجه کازرونی توسط شاعر کازرونی محسن پزشکیان سروده شده‌است و مردم کازرون را در آن به اتحاد دعوت کرده‌است:
حَضَرات کازرونی بِیلیم گِلِه پیش هم نَکنیم         دِ بَسَن یکی وُ دوتُ کَمُ و بیش هم نکُنیم
هَمَمو قُومُ خویشیم همسادهِ ی چیش تو چیشیم         قوز نَشیم اِنگا خوروس سِیلِ تو چیش هم نکُنیم
صبح تا شوم مُنگِه اَ جون همدیگه سَر هیچ نَدیم         وا ای مِقراضِ زبون هَمزُ تیلیش هم نکنیم
تَش تو قبرِش بیا دَر اوک می‌پاشه تُخم نِفاق         ما که وا هَمدِه کاکویم آخونِ خویش هم نکنیم
اَی میخُوین اهلِ زمون خنده اَ ریشمو نَکُنَن         ایقَدَر پُش سر هم خنده اَ ریش هم نکنیم
همه بَلگِ یه درختیم تو یه خاکَن ریشَمو         ایقدر خارِ شماتَت اَ تو چیش هم نکنیم
مِثِ کُه یکی باشیم تا دَم کُهشور نَریم         شون اَ شون هَمدِه بیدیم پخشُ پیلیش هم نکنیم
بالُو وُ دومَن وُ چابی یِه وَجَب خاکِ خُدان         چیشُ هَم چیشی اَ قُوم ُوُ دون خویش هم نکنیم
هیشکِه غم ما نداره خودمو غم هم بُخُوریم         تو یه کُورِی می‌زنیم چِنگ دِ کیش هَم نکنیم

شعر دیگری که با لهجه کازرونی و توسط شاعر کازرونی نصرالله مردانی سروده شده و در آن طبیعت زیبا و با صفای این شهر به تصویر کشیده شده:
چه قشنگن روی که صبا که افتو می‌زنه         آ نسیم پامشه ا خو تو چمنا دو می‌زنه
و گلیم دختر صحرا میشینه عروس باهار         تو دومن سوز قباش نقش گلوی نو می‌زنه
پوی حوض سوز بیدمشک و بالوی دشت بخنگ         پرپرونک میا ملاق رو خوشه‌ی جو می‌زنه
عامو نوروز هنووم مثل قدیما توی باغ         وا گلوی سرخ دنک لو روی بهلو می‌زنه
تو هووی باهار آخرک سر چشمه‌ی ساسون         بید مجنون دزکی دس تو سینه‌ی او می‌زنه
باد حیرون می‌رسه ا گرد راه خسه و خورد         می‌ره تا کله‌ی تل صب تا پسین هو می‌زنه
شو می‌شه روز می‌ره که هفتو برادرون میان         دوواره تو آسمون ستاره‌ی شو می‌زنه
بو گلوی وحشی شب‌بو نزیکوی تنگ تیکو         آدمی مس می‌کنه وقتی تو که تو می‌زنه
ا ئی دنیوی بی‌وفا هر چی بیگی بازم کمن         که شیرین پوی بیسوتون صدای خسرو می‌زنه
بزرگان
تصویری از مدل سیاره‌ای با افلاک تدویر (epicyclic planetary model) منسوب به قطب‌الدین کازرونی.

شاعران، دانشمندان و شخصیت‌های علمی و فرهنگی بزرگی در بالین این شهر پرورانده شده‌اند:

    علامه جلال‌الدین دوانی از بزرگترین فیلسوفان و متکلمان اسلامی و بزرگترین دانشمند عهد تیموریان که صاحب آثاری در ریاضی، هندسه و شعر است.
    شیخ ابواسحاق کازرونی از بزرگترین عارفان سده چهارم و پنجم هجری ایران
    بهجت‌العلما از عارفان و عالمان بزرگ ایرانی
    شیخ امین‌الدین بلیانی عارف و شاعر ایرانی سده هفتم و هشتم هجری و ممدوح حافظ و خواجوی کرمانی
    شیخ اوحدالدین عبدالله بلیانی عارف سده هفتم هجری
    ابراهیم نادری کازرونی از پزشکان مشهور ایرانی
    محمد شفیع کازرونی از بزرگ‌ترین عالمان ایرانی
    گلبن کازرونی شاعر و عارف ایرانی
    ناصر دیوان کازرونی (ناصر لشکر) قهرمان ملی در دفاع از میهن به هنگام جنگ جهانی اول با همکاری صولت الدوله قشقایی)
    سلمان فارسی صحابه پیامبر اکرم (ص) و اولین مسلمان ایرانی
    ایزدی کازرونی شاعر
    فیروزآبادی کازرونی واژه نویس
    ابوالقاسم انصاری کازرونی نویسنده
    تقی‌الدین بلیانی نویسنده
    سعیدالدین کازرونی سیره‌نویس پیامبر اسلام (ص)
    صدرالسادات کازرونی شاعر و عالم
    محمدرضا دریسی روزنامه‌نگار آزادی خواه
    سید عبدالرسول موسوی تاجر
    محمدرضا کازرونی تاجر و مبارز
    جمال‌الدین مرشدی پزشک
    چهره‌نگار کازرونی پدر عکاسی ایران. وی اولین عکاسخانه فارس و نیمروز ایران را دایر کرد.
    نصرالله مردانی شاعر و محقق. غزلسرای حماسه و عشق و چهره ماندگار ادبیات فارسی در سال ۸۲

حافظ هم امین‌الدین بلیانی کازرونی و مجدالدین کازرونی را ستوده‌است:
دگر مربی اسلام شیخ مجدالدین         که قاضی​ای به از او آسمان ندارد یاد
دگر بقیه​ی ابدال شیخ امین‌الدین         که یمن همت او کارهای بسته گشاد
کازرون و فارس در جنگ جهانی اول

در جنگ انگلیسی‌ها با مردم نیمروز و فارس، ناصر دیوان کازرونی رهبر قیام مردم کازرون و فارس علیه استعمارگران انگلیسی بود. وی نقش مهمی در پیروزی فارسی‌ها و نیمروزها در جنگ داشت.
نژاد و زبان و فرهنگ

نژاد اکثریت مردم کازرون، همانند مردم نیمروز ایران، از نژاد پارسه یا (پاراسواژ) شعبه‌ای از نژاد آریاست که تقریباً ۳ هزار سال پیش از میلاد از مسکن اصلی خود به ایران و فارس آمده‌اند. واژه‌های محلی و آداب و رسومی که نسل به نسل حفظ کرده‌اند نشانگر این واقعیت می‌باشد.[۳] اکثریت مردم این شهرستان مسلمان شیعه هستند و از فرهنگ بالایی برخوردارند به طوری که علامه دهخدا در لغت نامه اش، مردم این شهر را از با فرهنگترین مردمان ایران معرفی می‌کنند.[۳]
روز کازرون

هفتم اردیبهشت در سال ۱۳۸۹، توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، روز کازرون نامگذاری گردید.[۱۱]
شهرهای خواهرخوانده

    Flag of Italy.svg تورینو، ایتالیا
    Flag of Iraq.svg مدائن، عراق

همایش‌ها

نخستین همایش کازرون شناسی در سال ۱۳۸۰ به همت فرمانداری شهرستان در سالن سینما پیام به منظور معرفی ویژگی های تاریخی و فرهنگی شهرستان با حضور جمعی از شخصیت‌های علمی و فرهنگی و استادان دانشگاه بر‌گزار شد. کنگره بین‌المللی سلمان فارسی نیز به زودی در این شهر بر‌گزار خواهد شد.[۸] نخستین جشنواره گل نرگس در سال ۸۹ در نرگس‌زار کازرون بر‌گزار شد.[۱۲] همایش بین‌المللی روز تالاب‌ها نیز از مراسم مهمی است که در کنار دریاچه پریشان کازرون هر سال بر‌گزار می‌شود.[۱۳] همچنین همایش قطب‌الدین کازرونی نیز در سال ۱۳۸۵ بر‌گزار شد. کنگره ستیغ سخن، بزرگداشت نصرالله مردانی نیز هر ساله در جوار آرامگاه این شاعر بر‌گزار می‌شود.[۲] نخستین همایش بزرگ جذب و حمایت از سرمایه‌گذاری در کازرون با هدف تشویق سرمایه‌گذاران به منظور ایجاد واحدهای تولیدی و اشتغال‌زایی و رونق اقتصادی شهرستان کازرون در یکم تیر ماه ۱۳۹۰ با حضور بیش از ۶۰۰ تن از سرمایه‌گذاران کازرونی در تالار فرهنگیان بر‌گزار شد. در سال ۱۳۹۱ نیز کنگره بین‌المللی سلمان فارسی با حضور اندیشمندان جهان اسلام به مدت دو روز در کازرون بر‌گزار شد.
کازرون در اشعار فارسی
محمد بحرانی
ز کازرون نروم گر برآید از دستم         که من فریفته صبح کازرون استم
محسن پزشکیان
حَضَرات کازرونی بِیلیم گِلِه پیش هم نَکنیم         دِ بَسَن یکی وُ دوتُ کَمُ و بیش هم نکُنیم
مهدی تقی‌نژاد
منم عاشق کوچه‌های غریبت         تماشاگر نخل‌های نجیبت
تهرانی (موید الشعرا)
گشت غمم یک‌سره از دل برون         چون که شدم زی بلد کازرون
سید هادی حایری
در پشت کوه‌های خطرناک مرگ‌بار         کاندر ره تو سر به فلک سرکشیده‌اند
خواجوی کرمانی
با کوه اگر صفت کنم از شوق کازرون         آه از دل شکسته نالان بر آورد
نظام‌الدین سروستانی
(ز کازرون نروم گر برآید از دستم)         چرا که از دل و از دیده عاشقش هستم
سعدی
هرچند که هست عالم از خوبان پر         شیرازی و کازرونی و دشتی و لر
شاه داعی‌الله
ز کازرون به زیارت شدیم فصل بهار         صحابه را و همه راه بود گل‌ها بار
نصرالله مردانی
شهر من شهر مجروح و خسته         شهر آیینه‌های شکسته
میرزا زین‌العابدین (مرشد)
ای غافل از هوای خوش و آب کازرون         وز خانقاه و مسجد و محراب کازرون
هنر

میرزا حسن عکاس (چهره‌نگار کازرونی) (پدر عکاسی ایران) نخستین عکاسخانه را در فارس و نیمروز ایران دایر کرد.[۱۴] قطب‌الدین کازرونی نیز از بزرگترین موسیقی دانان ایران بود.[۱۵] از معاصران نیز می‌توان به طاهر شیخ‌الحکمایی، رییس انجمن مجسمه‌سازان ایران و استاد دانشگاه[۱۶]، محمود پاک‌نیت بازیگر مشهور ایرانی[۱۷]، فرشاد فرشته‌حکمت، نویسنده، کارگردان و مستندساز ایرانی[۱۸]، امین تارخ (بازیگر سینما و تلویزیون)، سیامک ایقانی (نوازنده)، افسر شهیدی (خواننده)، حمید عسکری (خواننده)، محسن پزشکیان (شاعر و نقاش) و بسیاری دیگر اشاره کرد.
صنایع دستی
دولچه

قالی بافی، نمد مالی، گیوه دوزی، دولچه دوزی (از صنایع دستی خاص و از ابتکارات مردم کازرون)، اشیا فلزی، زینت آلات، وسایل چوبی، زنبیل و حصیر، وسائل گلی، وسایل سنگی و صنایع غذایی و...[۴]
سینماها

    سینما شهر سبز کازرون در بلوار ارتش واقع گردیده و هم اکنون غیر فعال است.
    سینما پیام کازرون در خیابان امام خمینی (ره) قرار گرفته‌است.[۱۹]
    سینما پنج سویه (بعدی) کازرون در بخش نودان واقع شده است.

کتیبه‌ای ساسانی در موزه بیشاپور
موزه‌ها

    موزه مردم‌شناسی کازرون در خیابان دکتر شریعتی واقع در مدرسه تاریخی شهید بستانپور (شاپور سابق) واقع شده و مجموعه‌ای از وسایل زندگی روزمره مردم کازرون در سال‌های اخیر را به نمایش گذاشته اند.[۲۰]
    موزه مردم‌شناسی دوان در روستای تاریخی دوان کازرون واقع شده و مجموعه‌ای از سنگ‌های تاریخی منطقه دوان و سایر آثار تاریخی در آن جمع آوری شده و به نمایش گذاشته شده است.[۲۱]
    موزه بیشاپور ، موزه ای تخصصی در شهر باستانی بیشاپور قرار گرفته و مجموعه‌ای از سنگ‌ها، کتیبه‌ها، سکه‌ها، کوزه‌ها و سایر آثار متعلق به دوران ساسانیان که در بیشاپور و حومه کازرون یافت شده‌اند، در آن نگه‌داری می‌شود. همچنین به زودی در شهر تاریخی بیشاپور موزه سنگ احداث می شود.[۲۰]

[نمایش]

    ن
    ب
    و

موزه‌های کازرون
مجتمع‌های فرهنگی هنری و نگارخانه‌ها

    نگارخانه پرنیان
    مجتمع فرهنگی هنری کازرون
    ۵ مجتمع فرهنگی هنری در دیگر توابع کازرون وجود دارند.

آموزش
دانشگاه‌ها

    دانشگاه سلمان فارسی کازرون[۲۲]
    دانشگاه آزاد اسلامی واحد کازرون[۲۳]
    مرکز تربیت معلم زینب کبری کازرون[۲۴]
    دانشگاه پیام نور کازرون[۲۵]
    دانشگاه پیام نور واحد نودان
    دانشگاه پیام نور واحد خشت
    دانشگاه جامع علمی کاربردی مرکز کازرون[۲۶]
    آموزشکده فنی و حرفه‌ای دختران کازرون[۲۷]

تاریخ مدارس

سال ۱۲۷۹ هجری شمسی و ۱۳۱۹ قمری مرحوم خسرو مودب (پدر آموزش و پرورش کازرون) معروف به میرزا حاج آقا نخستین مدرسه (مدرسه هدایت) به سبک جدید در کازرون و دومین مدرسه سبک جدید در ایران را دائر کرد. این مدرسه قدیمی ترین مدرسه سبک جدید کازرون است.[۲۸] از سایر مدارس تاریخی کازرون می‌توان به مدارس شاپور، بواسحق و ناصر دیوان کازرونی و احمد مصلائی اشاره نمود.[۲]
فرهنگسراها و کتابخانه‌ها

    «فرهنگسرای مردانی» در بوستان مردانی و در جوار آرامگاه نصرالله مردانی قرار گرفته‌است.[۲۹]
    «کتابخانه شهید آیت‌الله مدنی» روبروی مسجد زید واقع شده‌است.
    «کتابخانه عمومی شماره یک کازرون» در خیابان بهجت العلما واقع شده‌است.
    «کتابخانه آیت‌الله ایمانی» در دانشگاه سلمان فارسی کازرون در خیابان طالقانی واقع شده‌است.[۱۲]
    «کتابخانه سلمان فارسی» در دانشگاه پیام نور کازرون می باشد.[۱۱]
    «کتابخانه دانشگاه آزاد اسلامی واحد کازرون» در دانشگاه آزاد اسلامی واحد کازرون واقع شده‌است.[۱۲]

از کتابخانه‌های مهم دیگر کازرون نیز می‌توان به کتابخانه تخصصی بیشاپور و ۵ کتابخانه عمومی در شهرهای تابعه شهرستان کازرون اشاره کرد.
رصدخانه

    رصدخانه دانشگاه سلمان فارسی کازرون[۳۰]
    رصدخانه علامه جلال‌الدین دوانی (در حال ساخت)[۲]
    رصدخانه امامزاده سید حسین (در حال ساخت)[۱۱].

ورزشگاه

    ورزشگاه شهدا کازرون[۲]
    ورزشگاه شهدای کوی علیا کازرون

از مجتمع‌های ورزشی این شهر می‌توان مجتمع ورزشی شهید فهمیده، هلال احمر ، کارگران و چند مجتمع ورزشی دیگر اشاره کرد. در این شهر ۳ استخر نیز وجود دارد ، ۲ استخر سرپوشیده و ۱ استخر روباز.
ورزش

محبوب ترین تیم این شهر، تیم هندبال شهرداری مردمی کازرون در لیگ دسته اول هندبال ایران است[۱۸] و از سایر تیم‌های محبوب این شهر می‌توان به تیم فوتبال سیف آباد کازرون [۳۱] در لیگ دسته دوم کشور اشاره کرد.

از ورزشکاران مشهور این منطقه از ایران نیز می‌توان به:

    داوود توکلی، رییس کمیته داوران کنفدراسیون هندبال آسیا، ناظر ارشد فنی هندبال المپیک لندن، دارنده مدال طلای افتخاری المپیک لندن.
    امین متوسل‌زاده، فوتبالیست .
    مهدی رجب‌زاده، فوتبالیست .
    محمد ابراهیمی، فوتبالیست .
    حمید جعفری، فوتبالیست .
    علیرضا پردل، مقام نخست در رنکینگ بیلیارد کشور.
    علی رحیمی کازرونی، هندبالیست تیم ملی.
    آدام جمیلی، دارنده مدال طلای المپیک لندن در دو و میدانی، فوتبالیست سابق تیم چلسی.

اشاره کرد.
مراکز باستان شناسی و تحقیقاتی

پایگاه پژوهشی بیشاپور واقع در شهر تاریخی بیشاپور به کاوش در این منطقه باستانی می‌پردازد[۳۲]. پیش از آن باستان شناسان بزرگی چون رومن گیرشمن به جستجو در این شهر تاریخی پرداخته‌اند. پرونده شهر بیشاپور برای ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو آماده شده و به زودی ارسال می‌شود.

ایستگاه تحقیقاتی پریشان به زودی در کنار دریاچه پریشان ساخته خواهد شد[۳۳].
ترابری بین شهری
راه آهن

در طرح های آینده راه آهن در فارس، کازرون در مسیر راه آهن شیراز به خوزستان قرار دارد.
پایانه مسافربری

پایانه مسافربری شهرسبز کازرون، در بلوار سلمان فارسی و جنب میدان بعثت و پارک ۱۱۰۰ شهید واقع گردیده‌است.
راه‌های مهم

    کازرون-شیراز
    کازرون-بوشهر
    کازرون-نورآباد ممسنی
    کازرون-فراشبند

گردشگری

شهر سبز نامی است که به کازرون لقب داده‌اند. حوالی نوروز کازرون سرسبزی فراوانی دارد و پس از شیراز بیشترین حجم مسافران نوروزی را در استان به خود اختصاص می دهد. زمستان معتدل و بسیار خوش آب وهوا و تابستان‌ها بسیار گرم و خشک و طاقت فرساست با این حال ییلاق بوشهری‌ها وبرازجانی‌ها به شمار می‌آید.
هتل

    هتل بیشاپور
    هتل فرهنگیان

مکان‌های تفریحی
دشت برم در بهار
باغ نظر

    دشت برم، کاسکان، تنگ چوگان، دریاچه پریشان، نرگس‌زار، باغ نظر، سرآب اردشیر، تنگ تیکاب، چشمه ساسان، چشمه رنجان، آبشار روستای حکیم باشی، سرو کلانی، چاه برفی عبدوئی، حوض بیدمشک، دره اوسودوک، دشت بخنگ، چشمه سرآب دختران، منطقه توریستی دادین، چشمه دادین، تنگ جیز و...

سراسرنمای دریاچه پریشان، بزرگترین دریاچه آب شیرین ایران
مشهورترین بناهای تاریخی
آرامگاه علامه دوانی
آرامگاه شیخ ابواسحاق کازرونی

    بیشاپور (به زودی در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت می‌شود)، غار شاپور، امامزاده سید حسین، آتشکده کازرون، باغ نظر (از قدیمی ترین باغ‌های ایران)، تنگ چوگان، آرامگاه شیخ ابواسحاق کازرونی، آرامگاه علامه دوانی، آرامگاه شیخ امین‌الدین بلیانی، آرامگاه ناصر دیوان کازرونی، آرامگاه شیخ عبدالله بلیانی، آرامگاه میرعمادالدین بلیانی، بقعه پیر بنکی، کاروانسرای میان کتل (تنها کاروانسرای سنگی ایران)، قلعه نارنجی، روستای دوان، سرمشهد (بزرگترین محوطه ساسانی-اسلامی)، قلعه پوسکان، کاخ به والرین، معبد آناهیتا (تنها معبد قطعی آناهیتا در ایران)، قلعه دختر دوان، تالار تشریفات شاپور، مسجد و مدرسه دوران اسلامی بیشاپور، ایوان موزاییک بیشاپور، کاروانسرای کمارج، کاروانسرای کنارتخته، مسجد جامع بیشاپور، آتشکده بیشاپور، مجسمه شاپور اول، قلعه دختر بیشاپور، استودان‌های ساسانی، چهارطاقی جره، روستای تاریخی دوسیران، مسجد جامع سیریزجان، بازار کازرون، کتیبه نرسه در بیشاپور، کتیبه کرتیر در سرمشهد، کتیبه اپسای دبیر، نقش برجسته تنگ قندیل.

صنعت و اقتصاد
استخراج نفت در شهرستان کازرون

پروژه استخراج نفت در میدان نفتی شهرستان کازرون از حدود ۳ سال پیش شروع شده و تا کنون ۷۰% پیشرفت فیزیکی داشته وقرار است که در اسفند ماه ۱۳۹۰ تکمیل شد. این میدان نفتی در بخش خشت واقع شده است.
نیروگاه‌ها

    نیروگاه سیکل ترکیبی کازرون با ۶ واحد گازی و ۳ واحد بخار مجموعاً با ظرفیت ۱۳۷۳ مگاوات به عنوان بزرگترین نیروگاه استان فارس و سومین نیروگاه سیکل ترکیبی بزرگ در ایران که یکی از مراکز مهم تولید انرژی برق در کشور است محسوب می شود.

پتروشیمی

پتروشیمی شماره ۱ شهرستان کازرون در بخش جره و بالاده

پتروشیمی شماره ۲ شهرستان کازرون در بخش نودان
شهرک‌های صنعتی

    شهرک صنعتی کازرون
    شهرک صنعتی شهید مصلحیان کازرون در جاده کازرون به بیشاپور قرار گرفته‌است.
    ناحیه صنعتی جره و بالاده و ناحیه صنعتی چنارشاهیجان در بخش‌های تابعه شهرستان کازرون ساخته شده است.

کارخانه‌های مهم

    کارخانه کاشی سرامیک کـازرون بزرگ‌ترین کارخانه کازرون است. که متأسفانه چند سالی است به دلیل تحریم ها تعطیل شده‌است.
    شرکت کبیرموتور کـازرون نیز مدتی است که به خاطر مشکلات جامعه و تحریم ها متأسفانه با کاهش تولید و نیرو مواجه گردیده است.

پارچه‌ها و محصولات کازرون قدیم

کازرون روزگاری یکی از مراکز معروف پارچه بافی بوده و پارچه های خود را به بیشتر کشورهای دنیا صادر می کردند که «توزی» نام داشته‌است. یکی از علل معروف شدن این کالا نزدیکی با بندر بوشهر بوده است، چون تاجران و قافله های زیادی در رفت‌وآمد بوده اند که این کالا را به خارج از کشور و سایر نقاط ایران بفرستند.
خوراکی های سنتی کازرون

از خوراکی های سنتی کازرون می‌توان به کباب، دمپخت کازرون، آش سنتی کازرون (آش بازار)، آش کارده، آش ناربادمجان، آش شله قلم کار، پلو بابونه، چنگال، خورشت قورمه کلم بادنجان، لَلَک ، آش آخورک(بادام کوهی) و چند خوراک دیگر اشاره کرد.
ره آورد

از ره آورد های کازرون می‌توان به ترشی گلک و موسیر و ترشی کِوِرَک، مسقطی کازرون، رب انار ، ارده (روغن کنجد) ، گل نرگس، خرما، رطب، خارک،نارنج، بلوط، بنه، گوجه، زیتون ، عرقیات و بسیاری دیگر اشاره نمود.
کشاورزی

اقتصاد کازرون متکی بر کشاورزی است. گوجه، زیتون، پرتقال و مرکبات و سبزی و بسیاری دیگر از محصولات کشاورزی کازرون در منطقه مشهور است.
مراکز دولتی
نقش نظامی

مرکز آموزش ۰۷ ارتش واقع در کازرون از مراکز آموزشی مهم ارتش در کشور محسوب می‌شود. چند پادگان سپاه نیز در این شهر وجود دارد که برجسته ترین آن‌ها تیپ تکاور امام سجاد است.
سیاست

کازرونی‌ها همواره در سیاست ایران نقش مهمی ایفا نموده‌اند. از پایتختی بیشاپور در زمان ساسانیان تا نخستین مسلمان ایرانی سلمان فارسی که از این دیار بوده، تا دلاوری‌های ناصر دیوان کازرونی و همرزمان وی و انتشار اولین روزنامه ایران توسط میرزا محمدصالح کازرونی و اعلام حکومت نظامی در این شهر در دوران حکومت محمد رضا شاه پهلوی و ۱۱۰۰ کشته جمهوری اسلامی. پس از انقلاب نیز شخصیت‌های مشهور سیاسی چون محمد سلیمانی (وزیر ارتباطات)، غلامحسین نوذری (وزیر نفت)، شاهین محمدصادقی (نایب رییس مجلس و معاون سازمان تربیت بدنی)، شریعتمداری (معاون وزیر کشاورزی)، سراج‌الدین کازرونی (وزیر بازرگانی)، فریدون عباسی دوانی، اسدالله ایمانی (امام جمعه شیراز) و چهره‌های سیاسی دیگری چون ، محمد باقر باقری نژادیان فرد ، رجبعلی طاهری (استاندار تهران) و بسیاری دیگر اهل این شهر بوده‌اند. در دولت نهم شش معاون وزیر از بیست معاون وزیر اصلیتی کازرونی داشتند.
فرمانداری

فرمانداری شهرستان کازرون در سال ۱۳۲۵ تاسیس و ساختمان آن در بلوار ارتش قرار گرفته‌است. در سال‌های اخیر و با شکل گیری استان کهگیلویه و بویراحمد، شهرستان‌های ممسنی ، رستم و دشتستان از کازرون جدا و مستقل شدند و بخش ارژن نیز به شهرستان شیراز پیوست.
شهرداری

شهرداری کازرون در سال ۱۳۰۴ به عنوان دومین شهرداری استان فارس ، پس از شیراز تشکیل شد. شهرداری کازرون دارای شهرداری درجه ۹ می باشد و از این نظر، پس از شهرداری شیراز در استان فارس رتبه دوم را داراست.
جغرافیا
موقعیت

شهر کازرون در بخش باختری استان فارس و در ارتفاع ۸۶۰ متری از سطح دریا قرار گرفته‌است. نزدیکترین کوه‌ها به این شهر، کوه‌های کمارج و مست و انار هستند. مساحت شهر کازرون در حدود ۲۰۷۰ هکتار است. فاصله شهر کازرون تا تهران ۱۰۶۰ کیلو متر می باشد. دو شاخه بازویش یکی به طول ۱۶۰ کیلومتر به طرف خلیج فارس (بوشهر) و دیگری به طول ۱۲۰ کیلومتر از میان زیباترین و بزرگترین جنگل‌های بلوط در ایران (دشت برم) به طرف شیراز و خاور ایران دراز شده‌است. این شهر بین دو رشته کوه موازی از دامنه‌های فرعی زاگرس واقع و چند روستا بر دایره‌ای به شعاع یک تا سه فرسنگ در اطرافش دارد. قلعه سید، بورنجان، کاسکان، دوان، عموئی، جام بزرگی، دریس، فتح آباد، بلیان، سیف آباد، پوسکان، ابوعلی، مهرنجان، ملااره، پل آبگینه، قلعه نارنجی، پریشان و چند ده کوچک و بزرگ دیگر در دور و نزدیک.
Locator map Iran Fars Province.png                 Locator map Iran Fars Province.png
    شمال    
شرق   کازرون    غرب
جنوب
       
محلات

شهر کازرون از چند محله قدیمی تشکیل شده: محله آهنگران، محله پایین (مصلی)، محله بالا (علیا)، محله گنبد (گنبز)، محله کوزه‌گران، محله بازار، محله امامزاده، محله چهابی و چند محله دیگر که در حواشی شهر به مرور زمان بوجود آمده‌است، مثل سعادت آباد، محله قرچه (گل سُوزَکی)، کوی‌الزهرا (محله باغ آسیایی) ، فرهنگ شهر و چند محله دیگر که همه این محله‌ها به هم چسبیده‌اند و شهر را به‌وجود آورده‌اند. به همراه چند شهرک به نام های انتظام، پردیس و شهید بهشتی و چند شهرک دیگر.
نقشهٔ آب و هوایی ایران؛ شهر کازرون در نیمروز باختری کشور قرار گرفته و آب و هوای آن گرم و خشک است.
آب و هوا

آب هوای این شهر در فصل تابستان گرم و خشک و در زمستان خنک و معتدل است. مناطق خوش آب و هوای اطراف این شهر، مقصد کوچ نشینان استان‌های همجوار است.
دما

طبق اطلاعات مربوط به ایستگاه کلیماتولوژی شهر کازرون در یک دوره ۲۴ ساله می‌توان گفت که سردترین ماه سال، دی‌ماه با میانگین دما ۱۰٬۴۲ درجه سانتیگراد و گرم‌ترین ماه سال، تیرماه با میانگین ۳۳٬۱۶ درجه سانتیگراد می‌باشد. درجه حرارت متوسط سالیانهٔ این شهرستان ۲۱٬۷۸ درجه سانتیگراد است.
[نهفتن]Weather-rain-thunderstorm.svgآب و هوای کازرونNuvola apps kweather.svg
    ژانویه     فوریه     مارس     آوریل     مـــــه     ژوئـن     ژوئیـه     اوت     سپتامبر     اکتبـر     نوامبر     دسامبر
گرم‌ترین
C°     ۲۰     ۲۳     ۲۷     ۳۴     ۳۷     ۴۱     ۴۲     ۴۰     ۳۹     ۳۳     ۳۰     ۲۴
میانگین گرم‌ترین‌ها
C°     ۹     ۱۳     ۱۷     ۲۳     ۲۹     ۳۴     ۳۶     ۳۶     ۳۲     ۲۶     ۱۹     ۱۳
میانگین سردترین‌ها
C°     ۱     ۳     ۷     ۱۲     ۱۷     ۲۲     ۲۴     ۲۳     ۱۹     ۱۳     ۷     ۴
سردترین
C°     -۱۲     -۸     -۳     -۲     ۷     ۱۱     ۱۶     ۱۳     ۷     ۳     -۵     -۵


منبع: وب‌گاه مای فورکست[۳۴]
پوشش گیاهی

پوشش گیاهی این منطقه بیشتر به صورت درختچه زار و بوته‌زارهای باز است. در اطراف آن اراضی تحت کشاورزی و علفزار و چمنزار نیز می باشد. همچنین بخش انبوهی از جنگل‌های حومه این شهر را پوشش فشرده‌ای از بلوط در بر گرفته‌است. در بخش باختری کازرون نخلستان‌های وسیع و در نیمروز آن نیز نرگس‌زارها و شقایق‌زارهای وسیعی قرار دارند.
حوضه آبریز

رودخانه‌هایی که از کازرون عبور می‌کنند، یعنی رودهای شاپور و جره، جزو حوزه آبریز خلیج فارس و دریای عمان هستند.
زلزله‌ها

کازرون روی کمربند زلزله‌است و بارها به سبب زلزله با خاک یکسان گردیده. زلزله مشهور گازرگاه که سبب مهاجرت مردم آن به کازرون شده و انتخاب کازرون به علت واقع شدن میان دو رشته کوه و احتمال کمتر وقوع زلزله در این شهر گویای این مسئله‌است. به همین خاطر است که شهر کازرون چندان در معرض خطرهای زلزله نیست و بیشتر اطراف آسیب می‌بیند. آخرین زلزله قابل توجه کازرون، زلزله سال ۱۳۸۹ به قدرت ۶٫۱ ریشتر بود.
بهداشت و درمان

بزرگانی چون علامه قطب الدین کازرونی، علامه سدیدالدین کازرونی، شرف‌الدین زکی بوشکانی، جمال‌الدین مرشدی، ابراهیم نادری کازرونی، شیخ‌الحکماء کازرونی، محمد شفیع کازرونی، مجدالاطباء کازرونی و بسیاری دیگر در زمان‌های گذشته و بزرگانی چون محمدتقی میر (استاد مشهور دانشگاه علوم پزشکی شیراز)، رضا ملک زاده (وزیر سابق بهداشت و رییس سابق دانشگاه های علوم پزشکی تهران و شیراز) و شاهین محمدصادقی (رییس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی) در زمان حال و بسیاری دیگر، حکایت از تاریخ کهن پزشکی در این منطقه دارد.
بیمارستان

شهرستان کازرون یک بیمارستان در حال فعالیت و ۴ بیمارستان در حال ساخت دارد و وعده ساخت یک بیمارستان دیگر نیز داده شده که در این صورت تعداد تخت‌های بیمارستانی شهرستان کازرون از ۹۶ تختخواب به ۴۸۶ تختخواب افزایش پیدا می‌کند. ۳ بیمارستان در شهر کازرون و ۳ بیمارستان در بخش‌های تابعه کازرون فعال و در حال ساختند یا وعده ساختشان داده شده‌است.

    بیمارستان ولیعصر کازرون این بیمارستان ۱۷۶ تخت خوابی در اَپاختر شهر کازرون قرار گرفته و ورودی آن از خیابان باهنر است.[۳۵]
    بیمارستان امام علی کازرون این بیمارستان ۹۶ تخت خوابی در حال ساخت در نیمروز باختری شهر کازرون قرار گرفته و متعلق به دانشگاه آزاد اسلامی واحد کازرون است.[۱۴]
    بیمارستان دویست و شش تخت خوابی کازرون عملیات ساخت این بیمارستان در نیمروز خاوری شهر کازرون و در بلوار سلمان فارسی آغاز شده است.[۳۶]

درمانگاه

در این شهر ۲۵ درمانگاه وجود دارد. ۹ درمانگاه در شهر کازرون و ۱۶ درمانگاه در روستاها و مناطق اطراف. درمانگاه‌های شهری کازرون، تامین اجتماعی، شیخ ابواسحاق، المهدی، شهید اسماعیلی، قدس، سعدی، امام سجاد (ع) و امام حسین (ع) نام دارند.[۳۷]
رسانه‌ها
نشریات

کازرونی‌ها در زمینه روزنامه‌نگاری سابقه درخشانی داشته‌اند. میرزا صالح شیرازی کازرونی نخستین روزنامه تاریخ ایران را در تهران به چاپ رساند[۳۸]. بسیاری دیگر از بزرگان روزنامه‌نگاری ایران نیز اهل این دیار بوده‌اند. مانند محمدرضا اصلاح کازرونی و...[۱۴]

    کازرون نما[۳۹]
    هفته‌نامه بیشاپور[۴۰]
    هفته‌نامه سلمان[۴۱]
    هفته‌نامه شهر سبز[۱۳]
    روزنامه طلوع[۱۲]

انتشارات

    انتشارات قو، کازرونیه[۴۲] و سلمان فارسی[۴۳] از ناشران کتاب در حوزه کازرون پژوهی و فارس پژوهی هستند.

نرگس‌زار کازرون
آرامگاه نصرالله مردانی در بوستان مردانی کازرون
فضای شهری
پارک‌ها

    پارک باغ نظرباغی تاریخی در خیابان حافظ شمالی واقع گردیده‌است.
    بوستان مردانی بوستانی وسیع در بلوار ملت قرار گرفته و آرامگاه شاعر بزرگ ایرانی، نصرالله مردانی در آن قرار گرفته‌است.
    بوستان رفیعی در بلوار خرمشهر کازرون واقع گردیده‌است.
    بوستان ایمنیدر بلوار شهید براتی واقع شده‌است.
    پارک آزادی در خیابان نهضت واقع شده‌است.
    پارک محله‌ای معلمدر بلوار ارتش واقع گردیده‌است.
    پارک محله‌ای حافظ پارکی کوچک در بلوار خرمشهر واقع گردیده‌است.
    پارک سلمان فارسی پارکی زیبا در بلوار جمهوری اسلامی واقع شده‌است.
    پارک طالقانی (تنگ تیکاب) در شمالی ترین قسمت شهر واقع شده‌است.
    پارک ۱۱۰۰ شهید پارکی کوچک جنب پایانه مسافربری شهرسبز کازرون در بلوار بعثت واقع گردیده‌است.
    پارک محله‌ای بنفشه در کنار کوچه فرمانداری واقع شده‌است.
    پارک جنگلی نیز در شمالی ترین قسمت شهر کازرون و در کنار تنگ تیکاب واقع شده‌است.
    تپه شادی: شهر بازی زیبا که در طبیعتی زیبا قرار گرفته، در خیابان ناصر دیوان کازرونی واقع شده‌است.

و ...

محله آهنگران

یکی از محله‌های قدیمی کازرون است و نام دیگر این محله ، محله سید ها می باشد. خیابان‌های این محله عبارت‌اند از : خیابان شیخ ابو اسحاق کازرونی، میدان انقلاب و ... همچنین یکی از مناطق خوش آب و هوای کازرون می باشد.