عصب زند زیرین یا عصب اولنار (Ulnar nerve) عصبی است که در نزدیکی استخوان زند زیرین سیر میکند. عصب زند زیرین را عصب زیرینزندی هم میگویند. این عصب پیامها را به انگشت انگشتری و انگشت کوچک میرساند. عصب زیرینزندی بزرگترین عصب بدون محافظ در بدن انسان است و بنابر این آسیب به آن نیز زیاد روی میدهد. برخورد آن در ناحیه آرنج با لبههای تیز و غیره باعث حس خوابرفتگی و ناراحتی در دو انگشت یادشده میشود.[۱]
عصب زند زیرین در تمام مسیرش از زیر بغل تا نوک انگشتان ممکن است به علت ورود اجسام برنده پاره شود. شایعترین محل پارگی عصب زند زیرین در پایین ساعد و مچ دست است.
مسیر
عصب زند زیرین از تنه داخلی شبکه بازویی منشا گرفته و در سمت داخلی سرخرگ بازویی از بازو پایین میآید. در ناحیه آرنج از پشت فوق لقمهای (اپیکندیل) داخلی عبور میکند و در این ناحیه میتوان آنرا در زیر پوست لمس کرد.
در ساعد عصب زیرینزندی در مجاورت سرخرگ زیرینزندی و در زیر ماهیچه خمکننده مچ دست طرف زند زیرین، به پایین سیر میکند. عصب زیرینزندی در ساعد شاخههایی به ماهیچه یادشده و همچنین به قسمتی از ماهیچه خمکننده عمقی انگشتان میدهد.
در مچ دست همراه با سرخرگ زیرینزندی (شریان اولنار) از روی لیگامان عرضی مچ دست و از داخل کانال گویان عبور کرده و به کف دست میرسد. در کف دست عصب اولنار به شاخههای متعددی تقسیم میشود. شاخههای حرکتی آن به تمام عضلات کنارکفدستی (هیپوتنار) و بین استخوانی و به تعدادی از ماهیچههای کفدستی (تنار) و ماهیچههای کرمی (لومبریکالهای) سوم و چهارم میرسند و شاخههای حسی آن حس کف دستی انگشت کوچک و قسمت داخلی انگشت انگشتری را تامین میکند.