زبان آلمانی

زبان آلمانی از زبان‌های هندو-اروپایی و عضوی از شاخه غربی خانوادهٔ زبان‌های ژرمنی است و زبان‌های انگلیسی، سوئدی، نروژی، هلندی، فریسی، ییدیش و دانمارکی نزدیکی با آن دارند.[۱]

محتویات

    ۱ تاریخچه
    ۲ حیطه نفوذ
    ۳ دستور زبان
        ۳.۱ جنسیت
        ۳.۲ نقش دستوری مفعولی در زبان آلمانی
        ۳.۳ حروف اضافۀ دستوری در زبان آلمانی
    ۴ آلمانی در جهان
        ۴.۱ اروپا
        ۴.۲ خارج از اروپا
    ۵ اینترنت
    ۶ ادبیات
    ۷ زبان آلمانی در ایران
    ۸ منابع
    ۹ پیوند به بیرون

تاریخچه

زبان آلمانی در سیر تحول تاریخی خود گویا به بخش عمده‌ای از ویژگی‌های دستوری و نیز واژگان بومی ژرمنی وفادار مانده و آن‌ها را در دستگاه دستوری و واژگانی خود زنده نگاه داشته‌است.[۲]

اصلاحات سال ۱۹۹۶

اصلاحات املاییِ سال ۱۹۹۶ منجر به مناقشات و بحث‌های اجتماعی فراوانی گردید. بعضی از ایالت‌ها مانند بایرن از پذیرفتن آن سرباز زدند.
حیطه نفوذ

این زبان یکی از مهم‌ترین زبان‌های جهان است و علاوه بر آلمان در کشورهای اتریش و لیختن‌اشتاین نیز تنها زبان رسمی می‌باشد و در سوئیس، بلژیک و لوکزامبورگ یکی از زبان‌های رسمی به شمار می‌آید. در ضمن این زبان زبانِ رسمی ایالت خودمختار تیرول جنوبی در ایتالیا می‌باشد و در اروپای شرقی و نامیـبـیا نیز صحبت می‌شود. شمار کسانی که زبان آلمانی را همچون زبان مادری خود در اتحادیه اروپا به کار می‌برند از گویشوران دیگر زبان‌های این اتحادیه بیشتر است. جمعاً حدود ۱۰۵ میلیون نفر گویشوران مادری این زبان هستند و در حدود ۸۰ میلیون نفر آلمانی را زبان دوم خود می‌دانند. آلمانی به طور گسترده در مدرسه، دانشگاه و انستیتو گوته آموزش داده می‌شود.
دستور زبان

در زبان آلمانی اسم، صفت و حرف تعریف بر پایه جنس و تعداد و حالت کلمه در عبارت (از آن جهت که موقعیت کلمه، فاعلی یا مفعولی یا اضافۀ مِلکی یا بی‌نقش باشد و از آن جهت که اگر مفعولی است، بی‌واسطه یا باواسطه باشد) صرف می‌شوند.
زبان آلمانی در سیرِ تحوّلِ تاریخی خود به بخش عمده‌ای از ویژگی‌هایِ دستوری و نیز واژگان بومیِ ژرمنی وفادار مانده و آن‌ها را در دستگاه دستوری و واژگانیِ خود زنده نگاه داشته است. از این شمار است نگاهداشتِ جنسیتِ سه‌گانه‌یِ اسم(مذکرّ، مؤنّث، خنثا)، پیشوندها و پسوندهایِ باستانی، صرف اسم و صفت و آرتیکل، امکانِ ساختنِ واژه‌هایِ پاره‌مَند(compound words) یا ترکیبِ تکواژه‌ها تا بیست و چند سیلاب، و ساختمان پیچده‌یِ نحوی‌ای که به ریشه‌یِ ژرمنی و ساختارِ کهن‌ترِ هند-و-اروپاییِ خود، یعنی ساختار چهرگَشتار(inflectional) و ترکیبگرِ (synthetics) زبان‌هایِ نیاکانی بسیار پای‌بند مانده است. در برابر، زبانِ انگلیسی با رها کردنِ کمابیش کامل این ویژگی‌ها به زبانی بسیار ساده‌تر از نظر دستوری بدل شده. زبان فرانسه نیز، از این نظر ، نسبت به نیایِ خود، زبان لاتینی، بسیار ساده‌تر شده و ساختارهای ترکیبی را رها کرده و ساختار در اساس تحلیلی یافته است. این دگرگشتِ بنیادیِ ساختارِ زبان در موردِ زبان‌های انگلیسی و فرانسه و پایداریِ زبان آلمانی بر بخش عمده‌ای از ساختارهای دیرینه‌یِ ژرمنی خود، در سرگذشتِ تاریخیِ این زبان‌ها در جهانِ مدرن نقش اساسی داشته است. یکی از مهم‌ترین نتیجه‌هایِ آن این است که زبانِ فرانسه تواناییِ پاره‌پیوندی (compounding) خود را بسیار از دست داده و از مایه‌های بومی خود کمتر می‌تواند واژه‌یِ پاره‌مند بسازد. از این جهت، برای توسعه‌یِ خود در جهتِ نیازهایِ جهانِ مدرن، ناگریز از وام‌گیریِ بی‌نهایت از یونانی و لاتینی بوده است که چنین توانای‌ای دارند. زبان انگلیسی نیز که بسیار، اما کمتر از فرانسه، تحلیلی شده است و تواناییِ پاره‌پیوندیِ آن بسیار کمتر شده است و پاره‌پیوندهای بیش از سه یا چهار سیلاب را از مایه‌یِ بومیِ خود برنمی‌تابد به این دلیل همان راهِ زبانِ فرانسه را در پیش گرفته است، یعنی وام‌گیریِ بی‌نهایت از زبان‌هایِ یونانی و لاتینی، به ویژه برایِ کاربردهای علمی و فنّی. امّا آلمانی که تواناییِ پاره‌پیوندیِ گسترده‌یِ خود را نگاه داشته، می‌تواند مانند یونانی و لاتینی از مایه‌های ژرمنیکِ خود، از چسبانشِ سِتاک‌ها و پیشوندها و پسوندها، ترکیب‌های تازه و بس‌پاره بسازد. با این همه، زبان آلمانی نیز در وامگیریِ واژه‌ها از مایه‌یِ یونانی و لاتینی از راه فرانسه و انگلیسی، یا سرراست با وام گرففتن از خودِ آن زبان‌ها، یا ساختن پاره‌پیوندهایِ تازه از لغت‌مایه‌های آن زبان‌ها، به ویژه برای زبانِ علم و تکنولوژی، درنگ نکرده است.[۳]
جنسیت

زبان آلمانی بر خلاف انگلیسی جنسیت در اسم‌ها را حفظ کرده و اسامی در این زبان دارای سه جنس مؤنث، مذکر و خنثی هستند. انگلیسی جدید بر خلاف انگلیسی باستان این ویژگی خود را از دست داده‌است.
نقش دستوری مفعولی در زبان آلمانی

در زبان آلمانی, مفعول با زبان فارسی، بسیار متفاوت است. در زبان فارسی، اگرچه مفعول واژه‌ای است که در پاسخ به یکی از دو پرسش «چه چیزی را» یا «چه کسی را» می‌آید، در آلمانی یک نوع از مفعول‌ها این گونه است. معمولاً این نوع مفعول که در پاسخ به «چه چیزی را» یا «چه کسی را» می‌آید مفعول بی‌واسطه یا akkusativ نام دارد. یک جور مفعول هم در آلمانی هست که مفعول باواسطه نام دارد؛ بدان معنا که کاری یا درخواستی با واسطه‌ای روی چیزی یا کسی رخ دهد که آن چیز یا کس مفعولِ باواسطه یا dativ نام می‌گیرد. برخی افعال در آلمانی هستند که مفعولشان باواسطه است و برخی هم بی‌واسطه و برخی هم هر دو را می‌گیرند. برخی حروف اضافۀ دستوری هستند که به هر اسمی بچسبند آن را در موقعیت مفعولِ بی‌واسطه یا باواسطه قرار می‌دهند. مثلاً فعل gefallen به معنای «خوش آمدن» یا «پسندِ کسی شدن» در زمرۀ افعالی است که مفعول باواسطه می‌خواهد. مانند جملۀ زیر:
Ihre Meinung gefällt mir sehr.
به معنای:
عقیدۀ شما مورد پسند من است. (یعنی «من از آن خوشم آمد.»)
اینجا واژۀ mir ضمیر مفعولی باواسطه از ضمیر ich' به معنای من است.[۴]
حروف اضافۀ دستوری در زبان آلمانی

در این زبان, حروف اضافۀ دستوری، واژه یا گروهواژه‌ای که پس از آن می‌آید را در یکی از سه حالت زیر قرار می‌دهد:

    مفعولی بیواسطه یا akkusativ
    مفعولی باواسطه یا dativ
    اضافۀ مِلکی یا genetiv

برخی از این حروف اضافه، بر حسب این که واژه یا گروهواژه‌ای که پس از آن می‌آید چه نقشی از نقوش سه گانۀ بالا را بگیرد، معنیشان به کلی فرق می‌کند. از این رو، بر حسب معنایی که منظور است، ممکن است یک حرف اضافه دارای چند نقش متفاوت باشد.[۵]
آلمانی در جهان
نمونه‌ای از استفادهٔ روزانهٔ زبان آلمانی در نامیبیا.
کشور     تعداد گویشوران آلمانی (به‌جز اروپا)[۶]
Flag of the United States.svg ایالات متحده آمریکا     ۵٬۰۰۰٬۰۰۰
Flag of Brazil.svg برزیل     ۳٬۰۰۰٬۰۰۰
Flag of Argentina.svg آرژانتین     ۱٬۴۰۰٬۰۰۰
Flag of Canada.svg کانادا     ۴۵۰٬۰۰۰[۶] – ۶۲۰،۰۰۰[۷]
Flag of Mexico.svg مکزیک     ۲۰۰٬۰۰۰
Flag of Australia.svg استرالیا     ۱۱۰٬۰۰۰
Flag of South Africa.svg آفریقای جنوبی     ۷۵٬۰۰۰ (بدون شهروندان مقیم آلمانی)[۶]
Flag of Chile.svg شیلی     ۴۰٬۰۰۰
Flag of Paraguay.svg پاراگوئه     ۳۰٬۰۰۰ – ۴۰،۰۰۰
Flag of New Zealand.svg نیوزیلند     ۳۷٬۵۰۰
Flag of Namibia.svg نامیبیا     ۳۰٬۰۰۰ (بدون شهروندان مقیم آلمانی)[۶]
Flag of Venezuela.svg ونزوئلا     ۱۰٬۰۰۰
Flag of Jordan.svg اردن     ۵۰٬۰۰۰
اروپا

آلمانی در کشورهای آلمان (۹۵٪)، اتریش (۸۹٪)، سوئیس (۶۴٪) و لیختن‌اشتاین به طور گسترده تکلم می‌شود. در بلژیک و لوکزامبورگ یکی از زبانهای رسمی به حساب می‌آید. در ضمن این زبان، زبان رسمی ایالت خودمختار تیرول جنوبی در ایتالیا می‌باشد.
خارج از اروپا

خارج از اروپا و شوروی سابق بیشترین گویشوران آلمانی را می‌توان درایالات متحده آمریکا کانادا برزیل و آرژانتین یافت که این به خاطر مهاجرت در ۲۰۰ سال گذشته می‌باشد. آلمانی همچنین گویشورانی در نامیبیا و جمهوری آفریقای جنوبی دارد.

بر اساس سرشماری ۲۰۰۰ آلمانی با ۱٫۴ میلیون گویشور در ایالات متحده آمریکا پس از انگلیسی، اسپانیایی، چینی و فرانسه پنجمین زبان پرکاربرد است.

آلمانی در دو ایالت داکوتای شمالی و داکوتای جنوبی پس از انگلیسی دومین زبان در خانه‌است.

بر اساس سرشماری ۲۰۰۶ در کانادا تعداد ۶۲۲٫۶۵۰ نفر گویشور آلمانی در کانادا زندگی می‌کنند.
اینترنت

طبق گزارش Global Reach در سال ۲۰۰۴ ۶٫۹٪ کاربران اینترنت آلمانی‌زبان بوده‌اند. همچنین طبق گزارش Netz-tipp در سال ۲۰۰۲ ۷٫۷٪ صفحات اینترنت آلمانی بوده‌است. همچنین ۱۲٪ کاربران گوگل آلمانی زبان بوده‌اند.

آلمانی (با ۵.۳ درصد) پس از انگلیسی (با ۵۴.۹ درصد) و روسی (با ۶.۱ درصد) سومین زبان در اینترنت است و رتبه‌ی سوم را در ویکی‌پدیا بعد از انگلیسی و هلندی داراست.
ادبیات

زبان آلمانی در ادبیات آلمان به کار رفت و رد پای آن را می‌توان تا سده‌های میانه یــا قرون وسطی جستجو کرد. در این دوره، نویسندگان و شاعران برجسته‌ای همچون والتر فون در فوگلواید و ولفرام فون اشنباخ به نوشتن آثار پرداختند.

آثاری همچون سرود نیبلونگ‌ها از نویسنده‌ای ناشناس و دیگر مجموعه‌ها و قصه‌های مشهور در این دوره، توسط برادران گریم در قرن نوزدهم میلادی جمع‌آوری و منتشر شد که برخی از آن‌ها دارای شهرت جهانی هستند.

خداشناس و کشیش مشهور آلمانی، مارتین لوتر، با ترجمهٔ کتاب مقدس به زبان آلمانی، اعتبار زیادی به این زبان بخشید. از میان شاعران و نویسندگان مشهور آلمانی‌زبان، می‌توان به گوتهولد افرایم لسینگ، یوهان ولفگانگ گوته، فریدریش شیلر، هانریش فون کلایست، ارنست هوفمان، برتولت برشت، هاینریش هاینه و آرنو اشمیت اشاره کرد.

تاکنون سیزده آلمانی‌زبان برندهٔ جایزهٔ نوبل ادبیات شده‌اند که عبارتند از تئودور مومسن، رودولف کریستف یوکن، پال هیزه، گرهارد هاوپتمان، کارل اشپیتلر، توماس مان، نلی زاکس، هرمان هسه، هاینریش بل، الیاس کانتی، گونتر گراس، الفریده یلینک و هرتا مولر.
یوهان ولفگانگ گوته
(۱۷۴۹–۱۸۳۲)     فریدریش شیلر
(۱۷۵۹–۱۸۰۵)     برادران گریم
(۱۷۸۵–۱۸۶۳)     توماس مان
(۱۸۷۵–۱۹۵۵)     هرمان هسه
(۱۸۷۷–۱۹۶۲)
Johann Heinrich Wilhelm Tischbein 007.jpg     Gerhard von Kügelgen 001.jpg     Grimm1.jpg     Thomas Mann 1929.jpg     Hermann Hesse 1927 Photo Gret Widmann.jpg
زبان آلمانی در ایران

در ایران موسسات زیادی شروع به تدریس زبان آلمانی کردند که از معروف ترین آنها می توان به موسسه گوته (وابسته به سفارت آلمان) و موسسه فرهنگی هنری اتریش - OKF (وابسته به سفارت اتریش) نام برد.