جنایات علیه بشریت در حقوق بین‌الملل عمومی به اعمال قساوت باری اطلاق می‌شود که بر ضدانسان‌ها انجام می‌گیرد که این اعمال در قوانین بین‌الملل بالاترین جنایت قانونی در حق بشریت تلقی می‌شوند. معاهده رم توضیح می‌دهد، جنایات علیه بشریت شامل جنایاتی می‌شود که شان انسان را کاسته و مقام و منزلت انسانی را پای‌مال می‌کنند.
این مسائل گاه به گاه و یا منفرد نیستند اما آنها یا بخشی از سیاست‌های دولتی برای سرکوب و از میدان به در کردن مخالفان هستند و یا عملیات‌هایی گسترده برای ددمنشی و چشم‌پوشی عمدی به قصد نابودی گروه‌های خاص می‌باشند. به هر حال کشتار، نابودی گروهی، شکنجه، هتک ناموس، کشتار سیاسی، نژادی و یا مذهبی و دیگر اعمال غیر انسانی که به نهایت جنایات علیه بشریت می‌رسند و به نوعی بخشی از تمرینات سیستماتیک گسترده‌ای هستند که توسط جنایتکاران تدارک و سازماندهی می‌شوند.
محتویات
۱ اولین استفاده
۲ دادگاه نورنبرگ
۳ آپارتاید
۴ سازمان ملل
۵ شورای امنیت سازمان ملل
۶ دادگاه بین‌المللی کیفری یا دادگاه لاهه
۷ اتحادیه اروپا
۸ ایران و جنایات علیه بشریت
۹ جستارهای وابسته
۱۰ منابع
اولین استفاده
در ۲۴ مه ۱۹۱۵ پس از نسل‌کشی ارامنه دولت‌های متحد بریتانیا، فرانسه و روسیه مشترکاً موضوعی را مطرح کردند که برای اولین بار در آن در مورد جنایاات علیه بشریت سخن گفته شده بود.
درباره این جنایت تازه ترکیه بر علیه بشریت و شهروندان ارمنی، دولت‌های متحد به صورتی عمومی به باب‌عالی دولت عثمانی اعلام می‌دارند که آنها شخصاً عهده دار مسئولیت این جنایت می‌باشند. افرادی که مورد خطاب ما می‌باشند شامل تمام اعضا دولت عثمانی بعلاوه آنهایی که پیشکاری بزرگان برای برپایی این کشتار را انجام می‌دادند، هستند
دادگاه نورنبرگ
منشور لندن دادگاه نظامی بین‌الملل فرمان به این داد که قوانین و روندهایی که بعد از جنگ جهانی دوم در دادگاه نورنبرگ وضع گشته بود، دوباره به اجرا در بیاید. منشور توضحی داده بود که جنایت‌های متفقین اروپایی در جریان جنگ دوم جهانی، از این طریق قابل پیگیری می‌باشد. ماده ششم منشور تصریح می‌کند که دادگاه به این منظور برگزار شده بود که مرتکبین جنایات جنگی عمده در جنگ جهانی دوم را پیگیری و آنها را به سزای اعمالشان برساند. پاراگراف اول این ماده تعریفی از جنایات علیه صلح ارائه می‌دهد، بند دوم، نیز به تعریف جنایت جنگی می‌پردازد و بند سوم، به تعریف جنایات علیه بشریت اختصاص یافته‌است
ارتکاب به کشتار، نابودی گروهی، به بندگی گرفتن، تبعید و دیگر کارهای غیر بشری و خلاف هر گونه زندگی متمدن، قبل و یا در هنگام جنگ و یا آزار و کشتار سیاسی، نژادی و یا مذهبی و یا کشتارهای داخلی سیاسی و دولتی و خارجی از مردم همان کشور، مشمول قانون جنایت علیه بشریت شمرده می‌شوند
همچنین در دادگاه نظامی بین‌المللی درباره جنایات جنگی آلمانی‌ها اظهار شده:
دادگاه نتوانست اظهارنامه‌ای کلی درباره عمل آلمانی‌ها قبل از سال ۱۹۳۹ ایجاد کند که همان کیفیت تعریف منشور را در رابطه با جنایت علیه بشریت را دارا باشد ولی از آغاز جنگ در سال ۱۹۳۹ که جنایات جنگی در سطحی بسیار گسترده اتفاق افتادند که این جنایات در جای خود جنایات علیه بشریت بودند، تا حدی که اعمال غیر انسانی در تنظیم ادعانامه آورده شده بودند و اعمال مجازات برای مرتکب شونده‌ها، بعد از جنگ صورت گرفت.
آپارتاید
زجر و آزار گروهی و سازماندهی شده یک گروه نژادی بوسیله دیگر افراد، مانند جریان آپارتاید (تبعیض نژادی) در آفریقای جنوبی توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال ۱۹۷۶ مصداق جنایت علیه بشریت شناخته شده‌است. در منشور سازمان ملل متحد (مواد ۱۳، ۱۴ و ۱۵ ام) در ارتباط با آپارتاید، مجمع عمومی سازمان ملل متحد هیچ حکمی را تصویب نکرده و هیچ دادگاهی برای بررسی آپارتاید ترتیب داده نشده‌است.
سازمان ملل
سازمان ملل متحد بعد از نگاشت منشور در سال ۱۹۴۸ به صورت مستقیم مسئول مجازات مرتکبین به جرمهای غیر بشری و جنایات علیه بشریت می‌باشد. سازمان ملل جایی است که شیوه‌های مدرن تعقیب قانونی جرمهای فوق می‌بایست در آن پیگیری گردد. دادگاه بین الملی جنایت (ICC) که توسط معاهده رم ابداع شد و حق قانونی رسیدگی به پروندهای جنایت علیه بشریت را بر عهده گرفت، سازمان ملل را موظف کرد که پس از این وظیفه بررسی این گونه مسائل را به این دادگاه ارجاع دهد زیرا سازمان ملل قدرت و اختیار قضایی رسیدگی به این پرونده‌ها را ندارد. پرونده اخیری که در این دادگاه مورد بررسی قرار گرفت (سال ۲۰۰۵) به کشتار دارفور مربوط بود که در جریان رسیدگی به این پرونده عمر البشیر رئیس جمهور سودان به جرم نسل کشی مورد تعقیب قرار گرفت. البته رئیس وقت دادگاه، قاضی جوزف کییش در مورد دادگاه بین‌المللی جنایت اظهار می‌دارد:
این دادگاه قدرت دستگیر کردن این افراد را ندارد. این مسئولیت آمریکا و دیگر کشورهاست که به این کار مبادرت کنند و بدون دستگیری این افراد، اینجا هم دادگاهی واقعی نخواهیم داشت
سازمان ملل پس از سال ۲۰۰۵ دیگر هیچ پروندهای در رابطه با جنایات علیه بشریت را به دادگاه بین‌المللی جنایت، ارجاع نداده‌است.
شورای امنیت سازمان ملل
وظیفه شورای امنیت سازمان ملل متحد در جلوگیری از نسل کشی و حمایت شهروندان جهان از داشتن محیطی امن برای زندگی است که بنا بر مصوبهٔ سال ۲۰۰۵ سازمان ملل بر عهده این زیر بخش از سازمان ملل گزارده شده‌است.
دادگاه بین‌المللی کیفری یا دادگاه لاهه
دادگاه بین‌المللی کیفری در پایتخت اداری هلند، لاهه قرار دارد. این دادگاه در سال ۲۰۰۲ توسط اساسنامه رم تاسیس و مسئول رسیدگی به جرمهای ضد بشری در سرتاسر جهان شد. مصداق جنایت بر علیه بشریت برای این دادگاه طبق ماده هفتم اساسنامه سازمان ملل به شرح ذیل می‌باشد:
برای رسیدن به نتایج مورد نظر در معاهده رم «جنایات علیه بشریت» می‌بایست یکی از مصداق‌های زیر را در خود داشته باشد و این موضوع زمانی مصداق می‌یابد که مربوط به یک حمله سازماندهی شده و سرتاسری برعلیه هر کدام از شهروندان یک جمعیت باشد با در نظر داشتن مفاهیم نوع حمله‌ای که به آنها صورت گرفته‌است:
کشتار
نابودی گروهی
به بردگی بردن
تبعید و یا کوچاندن اجبار جمعیت
زندانی یا دیگر ابزارهای جلوگیری کننده از گسترش آزادگی با ابزارهای قانون اساسی و یا دیگر قوانین یک کشور
شکنجه
هتک حرمت از زنان، بردگی جنسی، فحشا اجباری، بارداری اجباری، سترون کردن اجباری و یا هر راه دیگر آزار جنسی
آزار و ارعاب علیه هر گروه سیاسی شناخته شده، نژادی، ملیتی، فرهنگی، مذهبی که بنا بر بند شماره ۳ مورد تذکر قرار گرفته‌است یا دیگر زمینه‌ها که به صورت جهانی مصداق این بند طلقی می‌شوند باشد
حذف محیطی و یا فیزیکی اجباری افراد از صحنه‌های سیاسی
نژادپرستی و تبعیض نژادی
دیگر اعمال غیر انسانی که منجر به صدمات و لطمات غیر قابل جبران و جدی بر جسم، ذهن و یا سلامتی افراد گردد
اتحادیه اروپا
کمیسیون وزیران اتحادیه اروپا در ۳۰ آوریل ۲۰۰۲ توصیه‌هایی را برای اعضا خود در رابطه با حمایت از زنان در برابر خشونت منتشر کرد که در بخش «معیارهای اضافه شده در رابطه با خشونت در موقعیت‌های کشمکش و بعد از کشمکش» تصریح می‌کند (بند ۶۹) که اعضا می‌بایست: هتک حرمت از زنان، برده‌داری جنسی، حاملگی اجباری، سترون سازی اجباری و یا دیگر شیوه‌های قهری جنسی که مغایر با حقوق بشر هستند را همانند جنایت علیه بشریت و اقدامات مسلحانه بر علیه انسان را مجازات کنند.
ایران و جنایات علیه بشریت
در ایران نیز لایحه مربوط به رسیدگی به جنایات بین المللی در دادگاه‌های ایران در مورخ ۶ بهمن ۸۷ در هیئت دولت به تصویب رسید. در این لایحه نحوه پیگیری، تعقیب، محاکمه و مجازات مرتکبان و آمران جنایت جنگی و چگونگی تشکیل و ارجاع پرونده‌های مربوط به این نوع جرایم مشخص شده‌است.
در سال ۱۳۹۱ خورشیدی ، دادگاه ایران تریبونال ، حکومت جمهوری اسلامی ایران را به دلیل کشتار گسترده در دهه 60 خورشیدی به جنایت علیه بشریت محکوم نمود.